Θα ήθελα να ξεκαθαρίσω εξ αρχής ότι κατά την γνώμη μου τούτο αποτελεί ψευτοδίλημμα. Όντως η χωρίς μέτρο απόδοση δικαιωμάτων στους εργαζομένους είναι ανασταλτικός παράγοντας ως προς την δημιουργία θέσεων εργασίας, αλλά απ' την άλλη δεν μπορεί να μην υπάρχει κάποια προστασία των εργαζομένων, κάποιος έλεγχος και η εργοδοτική πλευρά να παραλαμβάνει στο εργατικό δυναμικό της όχι εργαζομένους αλλά σκλάβους. Πως όμως θα βρεθεί το μέτρο αυτό ;. Ποια είναι η χρυσή τομή με την οποία θα μπορέσουμε να πούμε ότι οκ δεν είμαστε στον παράδεισο αλλά δεν είναι και ζούγκλα η εργασιακή αγορά ;.
Την απάντηση αυτή θα μας την δώσει στην ουσία η παραδοχή ότι από την εργασία των εργαζομένων ωφελούνται τόσο οι εργοδότες όσο και οι εργαζόμενοι. Αυτό που μας διδάσκουν τόσο οι fisher και Ury στο Getting to yes, όσο και ο Πλάτων στην παραβολή του δαχτυλιδιού του Γύγη είναι ότι 1ον) σε καμία απ' τις δυο πλευρές ( εργοδότες – εργαζόμενοι ) δεν πρέπει να δοθεί η απόλυτη ισχύ ( βλ παραβολή του δαχτυλιδιού του Γύγη) και 2ον ότι θα πρέπει να διαχωριστούν τα προβλήματα απ' τα μέρη, τα οποία θα συνταχθούν σε μια πλευρά και θα λύσουν αυτά από κοινού ( βλ getting to yes ). Στον παρακάτω πίνακα (που αποτέλεσε και την έμπνευση για το εν λόγω άρθρο μου) βλέπουμε πως η ανεργία στην Ελλάδα είναι περί το 24.7 %. Το ποσοστό αυτό μας κατατάσσει προτελευταίους στην εν λόγω λίστα τον ποσοστών ανεργίας με τελευταία την Νότια Αφρική, κάτι που θα ήταν καλό αν δεν είχε στις πρώτες θέσεις τις χώρες με χαμηλότερο ποσοστό ανεργίας.
Κατά συνέπεια θα πρέπει με βάσει τις ανωτέρω δυο οπτικές να εξετασθούν τα κάτωθι :
- Το γεγονός ότι απ' την εργασία του εργαζομένου κερδισμένοι βγαίνουν και οι τρεις.
Είναι γνωστό ότι απ' την εργασία του εργαζομένου παράγεται το κέρδος του εργοδότη και γι' αυτό ο τελευταίος πρέπει να αμείβει τον εργαζόμενο. Η αμοιβή του όμως εκτός από τον ίδιο ωφελεί και την κοινωνία διότι ο εργαζόμενος θα χρησιμοποιήσει αυτήν έστω και σε ένα μικρό ποσοστό για να κάνει είτε ουσιώδεις δαπάνες είτε δαπάνες πολυτελείας (π.χ να αγοράσει λάμπες neon για το αυτοκίνητό του). Κατά συνέπεια απ' την αμοιβή του εργαζομένου ωφελούνται και άλλοι εργαζόμενοι, αλλά και άλλοι εργοδότες,, οι οποίοι θα συνεχίσουν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους, κρατώντας ταυτόχρονα εργαζόμενους στη θέση τους.
- Ο μισθός δεν είναι ο μόνος παράγοντας που αυξάνει το κόστος ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας.
Είναι αλήθεια πως όσο μεγαλύτερος είναι ένας μισθός τόσο ακριβότερο θα είναι ένα προϊόν η μια υπηρεσία όμως, τούτο ισχύει εν μέρει. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν την τιμή ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας από φορολογικούς ( ΦΠΑ , υπέρμετροι φόροι, έξοδα επιχείρησης κλπ ) ως και παραβατικότητας ( π.χ παράβαση κανόνων ανταγωνισμού δι εξαναγκασμού αγοράς προϊόντων άσχετων με τα προϊόντα που πωλούνται ώστε να πωληθούν τα τελευταία κλπ ). Διαπιστώνουμε δηλαδή ότι είναι λογικό να αναμένεται η αύξηση της τιμής παροχής π.χ νομικών υπηρεσιών λόγω της επιβολής ΦΠΑ ή των αυξημένων ασφαλιστικών εισφορών. Το ίδιο ισχύει και με μια επιχείρηση ταχυφαγείου η οποία τώρα πλέων θα πρέπει να αποδίδει ΦΠΑ 23%. Να διευκρινίσω ότι υπάρχουν κι' αλλα κόστη απλά λέγω τα πιο δημοφιλή. Κατά συνέπεια όταν ανοίγει η συζήτηση για τα εργασιακά θα πρέπει πέραν αυτών να ανοίγει συζήτηση και για θέματα άλλα που επηρεάζουν αυτά όπως; η νομοθεσία για τον ανταγωνισμό , την φορολογία , το ασφαλιστικό κλπ.
- Η παρανομία δεν ωφελεί κανέναν.
Μπορεί π.χ να νιώθει μάγκας ένας εργοδότης που κρύβει έναν εργαζόμενο ή και ο ίδιος ο εργαζόμενος να νιώθει καλά που δεν του έφαγε το ασφαλιστικό ταμείο το μεροκάματο ( ιδίως όταν βλέπει 100 , 200, 300 κλπ ευρώ να παρακρατούνται απ' τον μισθό του). Μπορεί να νιώθει επίσης μάγκας κάποιος που φοροδιαφεύγει διότι το κράτος δεν του έφαγε τα λεφτά. Όμως στην ουσία τούτες οι παραβάσεις ( και άλλες πολλές όπως οι παραβάσεις σε σχέση με τον ανταγωνισμό που ανέφερα ανωτέρω), είναι που δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο το περιβάλλον και για τον εργαζόμενο, αλλά και για τον εργοδότη. Αλήθεια είναι ότι ο εργοδότης που θα προσλάβει κάποιον εργαζόμενο ανασφάλιστο δεν θα πληρώσει εισφορές. Τούτο όμως θα επηρεάσει τις εισφορές των ασφαλισμένων εργαζομένων οι οποίες θα αυξηθούν και κατά συνέπεια θα επιφέρουν αύξηση του κόστους αγαθών και υπηρεσιών οι οποία κατά συνέπεια θα βλάψει και τον εργοδότη του παραδείγματός μας. Κατά τον ίδιο τρόπο θα επέλθει βλάβη και στον εργαζόμενο ο οποίος εργάζεται ανασφάλιστος, αφού στην ουσία 1ον δεν θα πάρει σύνταξη, 2ον θα δει τις τιμές αγαθών και υπηρεσιών να ανεβαίνουν και 3ον ενδεχομένως να χάσει την δουλειά του αφού πλέον δεν θα μπορεί να τον πληρώνει ο εργοδότης του. Γνωρίζω πως θα αναρωτηθείτε μήπως τα παραλέω, αλλά ο μιμητισμός δεν είναι άγνωστο φαινόμενο ιδίως όσον αφορά τέτοιες ας τις πούμε μαγκές μιας και πού λόγω του ότι οι Έλληνες ζούμε ελεύθεροι μόνο για διακόσια περίπου χρόνια έχουμε μια εχθρική σχέση με το κράτος, αφού το θεωρούμε ως τρίτο και όχι ως το σύνολο ημών. Άρα η παρανομία όχι μόνο δεν ωφελεί κανέναν αλλά βλάπτει κι' όλας. Πως θα αντιμετωπισθεί τούτη ;. Αν το κράτος ρωτήσει τα σωστά “Γιατί” , π.χ γιατί υπάρχει μεγάλο ποσοστό φοροδιαφυγής ;. Γιατί υπάρχει μεγάλο ποσοστό εισφοροδιαφυγής ; κλπ. Μόνο αν αυτά απαντηθούν, βρεθεί που υπάρχει μια λογική σ'αυτά και ληφθεί τούτη υπόψιν ουσιωδώς θα καταστεί η παρανομία μειοψηφία αφού το υπό 3) γεγονός γίνεται κοινά αποδεκτό απ' όλους ( θαρρώ με βάση τη λογική πάντα).
- Όσο πιο πολλές επιχειρήσεις τόσες πιο πολλές θέσεις εργασίας
Η επιχειρηματικότητα αν και έχει δαιμονοποιηθεί στην Ελλάδα, με αφορμή πολλές φορές περιστατικά παρανομίας που αναφέρθηκαν και ανωτέρω ( όπως μη ασφάλιση των εργαζομένων κ.α), προσφέρει ανάπτυξη στην οικονομία μιας χώρας. Αν τηρούνται ιδίως οι κανόνες βοηθάει την κοινωνία αφού δίνει θέσεις εργασίας και αμοιβές αυτών οι οποίες όπως είπαμε ανωτέρω ωφελούν την κοινωνία ( βλ 1) ) . Τουτέστιν είναι καλό να υπάρχουν επιχειρήσεις, διότι τούτες προσφέρουν εργασία. Κάποιος θα μπορούσε να πει πως και το κράτος προσφέρει θέσεις εργασίας. Αυτή όμως η προσφορά κοστίζει στον πολίτη αφού για να καλυφθεί ο μισθός του εργαζομένου πρέπει να καταβληθούν φόροι, εκτός και αν αρχίσει το δημόσιο να προσφέρει τις υπηρεσίες του με αμοιβή. Κατά συνέπεια λοιπόν το κράτος θα πρέπει να βοηθήσει όποιον θέλει να στίσει την επιχείρησή του δίνοντάς του ένα σταθερό φορολογικό σύστημα και ανοίγοντας έναν διάλογο μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων στον οποίο θα βάλει τα δυο μέρη να συζητήσουν ζητήματα όπως πόσοι θα πρέπει να αποφασίζουν για την απεργία, πως θα γίνονται αυξήσεις , ποια θα είναι η αμοιβή και να συζητά με τους εργοδότες θέματα όπως φορολογικό, ανταγωνισμού και άλλα. Τέλος θα πρέπει οι ίδιοι οι εργοδότες και οι εργαζόμενοι να αποδοκιμάζουν την παρανομία διότι τούτη όχι μόνο δεν ωφελεί κανένα αλλά είναι και η αιτία και για την υπερφορολόγηση και για την υπερεισφορά και για την δαιμονοποίηση κλπ κλπ.
Συμπεράσματα :
Δεν ξέρω αν τα ανωτέρω εκτεθέντα είναι καθοριστικά για την επίλυση του προβλήματος ανεργίας που μας διακατέχει, αλλά νομίζω πως είναι μια καλή αρχή. Αν θέλουμε να λύσουμε το θέμα της ανεργίας μόνο με την οπτική της μη απολύτου ισχύς ( βλ δαχτυλίδι Γύγη ) και του αποχωρισμού του προβλήματος από τα μέρη ( της τομής αυτού σε γεγονότα που χρειάζονται λύση ) (βλ getting to yes), θα μπορούσαμε να κάνουμε μια καλή αρχή. Άρα στο δίλημμα “ανεργία με δικαιώματα ή εργασία δίχως” η απάντηση είναι “Τίποτα απ' τα δυο”.
Ευάγγελος Κ. Νασίου
Δικηγόρος – Διαπιστευμένος Διαμεσολαβητής