ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΧΡΗΣΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ: ΜΕΣΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΩΝ ΔΙΟΙΚΟΥΜΕΝΩΝ

*του Κολομτσά Λουκά, Προπτυχιακού φοιτητή ΔΠΘ

Αν υπήρχε μία νοητή λίστα με ζητήματα επιτακτικής ανάγκης σήμερα, τότε σε αυτήν σίγουρα θα συγκαταλέγονταν ο ορθός και εύρυθμος τρόπος διοίκησης καθώς και το αίσθημα ασφάλειας των διοικουμένων. Το ελληνικό διοικητικό δίκαιο εμπεριέχει μία αρχή, η οποία ανήκει στην κατηγορία των γενικών αρχών του διοικητικού δικαίου και έχει περισσότερο παγιωθεί μέσω της νομολογίας του Συμβουλίου της Επικρατείας και των άλλων Διοικητικών Δικαστηρίων, μιας και δεν ορίζεται ρητά σε κάποιον τυπικό νόμο: είναι η αρχή της χρηστής διοίκησης. Αυτή η αρχή που κατοχυρώνεται πλέον και στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο άρθρο 41, είναι μία δικλείδα ασφαλείας και παράλληλα δικαίωμα του κάθε διοικουμένου για εμπιστοσύνη στα διοικητικά όργανα και προστασία απέναντι στην κακή χρήση της διακριτικής ευχέρειας της διοίκησης.

Στην ελληνική έννομη τάξη- αλλά και στην Γαλλία- γίνεται δεκτό και αναγνωρίζονται ως πηγή του διοικητικού δικαίου οι γενικές αρχές που διέπουν τη διοικητική διαδικασία, παρά το γεγονός ότι αυτές δεν διατυπώνονται ρητώς συνταγματικά ή σε κάποιο νομοθετικό κείμενο, αλλά αποτελούν κατά κύριο λόγο αρχές νομολογιακής προέλευσης. Αυτές τις αρχές χρησιμοποιεί συχνά στις αποφάσεις του το ΣτΕ, κυρίως ως συμπληρωματικής εφαρμογής των νόμων προκειμένου να καλύψει νομοθετικά κενά.Διατυπώνεται επίσης από τη νομική θεωρία, ότι οι γενικές αρχές διοικητικού δικαίου αποτελούν ειδικότερη έκφανση του κράτους δικαίου και της νομιμότητας. Κατά την πάγια νομολογία που έχει αναπτύξει το ΣτΕ, η αρχή της χρηστής διοίκησης ως επιμέρους αρχής του διοικητικού δικαίου ορίζεται ως: "η άσκηση των διοικητικών αρμοδιοτήτων σύμφωνα με το κοινό περί δικαίου αίσθημα,δηλαδή με τρόπο σύμφωνο προς τα χρηστά ήθη." Κατά τη νομική θεωρία η αρχή της χρηστής διοίκησης έχει διατυπωθεί ως αρχή που επιβάλλει στα διοικητικά όργανα να ασκούν τις αρμοδιότητές τους σύμφωνα με το αίσθημα δικαίου που επικρατεί, ώστε κατά την εφαρμογή των σχετικών διατάξεων να αποφεύγονται οι ανεπιεικείς και απλώς δογματικές ερμηνευτικές εκδοχές και να επιδιώκεται η προσαρμογή των κανόνων δικαίου προς τις εκάστοτε οικονομικο-κοινωνικές συνθήκες. Από τα παραπάνω προκύπτει ότι στην αρχή της χρηστής διοίκησης συμπλέκονται 2 στοιχεία: α) η ηθική - χρηστά ήθη και β) το δικαίο. Είναι προφανές πως πρώτιστος και κύριος στόχος της αρχής αυτής είναι η υποστήριξη της ασφάλειας των διοικουμένων και η δικαιολογημένη εμπιστοσύνη προς τη δράση της διοίκησης.

Η προστασία του κράτους έναντι των διοικουμένων επιτυγχάνεται με 1) θετικό και 2) αρνητικό τρόπο. Κατά τον θετικό τρόπο προστασίας, τα διοικητικά όργανα και οι δημόσιες υπηρεσίες υποχρεούνται να προβαίνουν σε νομικές πράξεις και υλικές ενέργειες για την εξυπηρέτηση συγκεκριμένου έννομου συμφέροντος ή την ικανοποίηση ορισμένου δημοσίου δικαιώματος του διοικουμένου. Κατά τον αρνητικό τρόπο προστασίας τα όργανα των δημόσιων νομικών προσώπων υποχρεούνται να μην βλάπτουν τα έννομα συμφέροντα ή δικαιώματα των διοικουμένων. Στα πλαίσια,λοιπόν, της γενικότερης αρχής της προστασίας του διοικουμένου από αυθαίρετες κρίσεις της διοίκησης, η αρχή της χρηστής διοίκησης εξασφαλίζει πληρέστερα την προστασία αυτή και βρίσκεται σε άρρηκτη σύνδεση με τις συνταγματικές αρχές της αναλογικότητας, της φανερής Διοίκησης και της προστατευόμενης δικαιολογημένης εμπιστοσύνης των διοικουμένων. Θα μπορούσε κάλλιστα να οριστεί,ότι η αρχή της χρηστής διοίκησης συνάγεται και δια της αρχής της νομιμότητας και παράλληλα αποτελεί αντιστάθμισμα για την προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών, τα οποία μπορεί να θιγούν. Είναι συνάμα αναντίλεκτο, ότι η αρχή της χρηστής διοίκησης είναι αρχή μεταβλητή, εφόσον πάντα πρέπει να προσαρμόζεται με τις εκάστοτε συνθήκες που επικρατούν στη δημόσια ζωή.

Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αυτή η αρχή, που είναι από τις σημαντικότερες του διοικητικού δικαίου για την προστασία των διοικουμένων (όπως επίσης η αρχή της ισότητας των διοικουμένων, η αρχή της καλής λειτουργίας της Διοίκησης και το δικαίωμα της προηγούμενης ακροάσεως άρθρο 20.2 Συντάγματος κά) και ως έκφραση της ασφάλειας και του κράτους δικαίου που αποτελούν συνταγματικό κεκτημένο. Κατόπιν τούτων, φαιίνεται πως η χρηστή διοίκηση μπορεί να αποτελέσει -πέραν από προστατευτική διοικητική αρχή- και δικαίωμα των διοικουμένων, ενώ συγχρόνως ενέχει καταλυτική λειτουργία και στην ανάκληση ατομικών διοικητικών πράξεων από τη διοίκηση. Ως δικαίωμα η χρηστή διοίκηση φαίνεται και από την ρύθμιση της διάταξης του άρθρου 41 του Καταστατικού Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαικής Ένωσης (ΚΧΘΔΕΕ) για τα κράτη-μέλη, όπου είσαγει ουσιαστικά και αναγνωρίζει στους πολίτες-διοικουμένους των κρατών-μελών της ΕΕ το δικαίωμα στη χρηστή διοίκηση και αποτελεί και, λόγω του τίτλου του, ένα δικαίωμα των πολιτών και όχι των διοικήσεων των κρατών-μελών . Μάλιστα αυτό το δικαίωμα είναι και αγώγιμο, καθώς κάθε πολίτης που θίγεται ως προς αυτό μπορεί να το επικαλεστεί στο Δικαστήριο της Ευρωπαικής Ένωσης(ΔΕΕ). Η Ελλάδα, ως κράτος-μέλος της ΕΕ και αναγνωρίζοντας τους κανόνες που έχουν θεσπιστεί από τα νομοθετικά οργανά της, αναγνωρίζει το δικαίωμα αυτό στους διοικούμενους πολίτες.

Είναι προφανές ότι η χρηστή διοίκηση,τόσο ως άρχη όσο και ως δικαίωμα των διοικουμένων μπορεί να αποτελέσει ένα ιδιαίτερα χρήσιμο "νομικό εργαλείο" της Διοίκησης προκειμένου αφενός να προστατεύσει την εμπιστοσύνη των διοικουμένων προς αυτήν και αφετέρου να εδραιώσει στέρεα την ασφάλεια δικαίου και τη νομιμότητα των δρασεών της. Περαιτέρω είναι βέβαιο ότι-τηρουμένων των αναλογιών- με τη χρησιμοποίηση αυτής της αρχής θα επιτευχθεί αποτελεσματικότητα, ορθότητα και μεγαλύτερη ευελιξία κατά την διοικητική δράση και επομένως μία εύρυθμη διοικητική λειτουργία με πολλαπλά οφέλη.

____________________________________________________________________________

{*Για το άρθρο χρησιμοποιήθηκαν:1) Επαμεινώνδας Π. Σπηλιωτόπουλος, Εγχειρίδιο Διοικητικού Δικαίου τόμος 1, 14η έκδοση

2)Πρ.Δ. Δαγτόγλου, Γενικό Διοικητικό Δίκαιο,6η έκδοση 2012

3) Χρήστος Παν. Δετσαρίδης,Οι αρχές της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης και της καλής πίστης στο διοικητικό δίκαιο,2003

4) ΣτΕ 2563/2011

5) Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ΕΕ (άρθρο 41)}