Η ΕΠΙΔΙΚΑΣΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΣΕ ΕΝΗΛΙΚΟ ΤΕΚΝΟ

Του Σωκράτη Τσαχιρίδη, Δικηγόρου, ΜΔΕ Εμπορικού Δικαίου

Το φυσιολογικό είναι οι σχέσεις των γονέων με τα παιδιά τους να εξελίσσονται ομαλά, ήτοι να αναπτύσσονται αισθήματα αγάπης, στοργής, τρυφερότητας κ.α. Παράλληλα, πέρα από τους συναισθηματικούς δεσμούς που αναπτύσσονται, λογικό είναι οι γονείς να συνδράμουν τα παιδιά τους πνευματικά, ηθικά και οικονομικά. Εμείς στο παρόν θα σταθούμε στην ανάλυση του οικονομικού ζητήματος. Όταν ένας γάμος παρουσιάζει σοβαρά προβλήματα, τα ζευγάρια χωρίζουν (συναινετικά ή κατ' αντιδικία). Εκεί, ωστόσο, δε σταματάει η υποχρεωσή τους για οικονομιή ενίσχυση των τέκνων τους. Με το ίδιο δικόγραφο συνηθίζεται στην πράξη να ρυθμίζεται το ζήτημα της διατροφής των τέκνων, καθώς οι γονείς, σύμφωνα με το άρθρο 1489 Α.Κ., φέρουν σχετική υποχρέωση. Το δικαστήριο επιλαμβάνεται του συγκεκριμένου αιτήματος επιδικάζοντας διατροφή για τα ανήλικα τέκνα τουλάχιστον μέχρι την ενηλικίωσή τους. Τι γίνεται, όμως, όταν αυτά ενηλικιωθούν; Παύει να υφίσταται η σχετική υποχρέωση των γονέων;

Σύμφωνα με άρθρο 1486 παρ. 1 Α.Κ. "Δικαιώμα διατροφής έχει μόνο όποιος δεν μπορεί να διατρέφει τον εαυτό του από την περιουσία του ή από εργασία κατάλληλη για την ηλικία του, την κατάσταση της υγείας του και τις λοιπές βιοτικές του συνθήκες ενόψει και των τυχόν αναγκών της εκπαίδευσής του". Σίγουρα το ανωτέρω δικαίωμα υφίσταται στην περίπτωση του ανήλικού τέκνου (ακόμα και αν έχει περιουσία ή εργάζεται υπό την προϋπόπθεση αυτά που αποκερδαίνει να μην επαρκούν για την διατροφή του). Ωστόσο, από την ως άνω αναφερόμενη διάταξη συμπεραίνουμε, αφού ο νόμος δε διακρίνει, ότι φορέας του δικαιώματος διατροφής μπορεί να είναι και το ενήλικο τέκνο, το οποίο λόγω των ιδιαζουσών συνθηκών που το διακατέχουν, δε δύναται να συντηρήσει τον εαυτό του.

Ποιά είναι, όμως, τα κριτήρια και οι συνθήκες βάσει των οποίων θα καθοριστεί το παραπάνω δικαίωμα διατροφής του ενήλικου τέκνου; Ήδη ο νόμος δίνει ορισμένες κατευθυντήριες γραμμές. Κρίσιμο είναι η υγεία του τέκνου, αν εργάζεται ή όχι, η περιουσία του, αν είναι σπουδαστής ή όχι και οι εν γένει υπάρχουσες βιοτικές του ανάγκες. Έτσι, αν ένα ενήλικο παιδί είναι σπουδαστής σε οιοδήποτε εκπαιδευτικό ίδρυμα, θεωρείται ότι, λόγω των εκπαιδευτικών του υποχρεώσεων, αδυνατεί να ασκήσει οποιοδήποτε επάγγελμα, ώστε να ανταπεξέλθει στις τρέχουσες βιοποριστικές ανάγκες του. Μάλιστα, σύμφωνα με την υπ' αριθ. 39179/2009 απόφαση του ΜΠρΘεσσαλ στην ανωτέρω έννοια των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων εμπίπτουν, πέρα από τα Α.Ε.Ι και Τ.Ε.Ι., και τα Ι.Ε.Κ. Ειδικότερα, η προαναφερόμενη απόφαση ορίζει ότι "Ενήλικη κόρη, που παρακολουθεί το απόγευμα μαθήματα σε Ι.Ε.Κ και κάνει αμισθί πρακτιή άσκηση τις πρωϊνές ώρες, δικαιούται διατροφή, αφού οι σπουδές της είναι αναγκαίες προκειμένου να αποκτήσει τα απαιτούμενα τυπικά προσόντα για να διεκδικήσει μία θέση στην αγορά εργασίας". Παράλληλα, να τονίσουμε ότι η εν λόγω θέση αφορά οποιαδήποτε εκπαιδευτική βαθμίδα (προπτυχιακές, μεταπτυχιακές ή λοιπές σπουδές - ΑΠ 884/2003, ΕλλΔνη 41.1597). Άρα, αν ένα ενήλικο τέκνο παρακολουθεί καθημερινά μαθήματα σε σχολή και επιπλέον υφίσταται ανάγκη μελέτης και προετοιμασίας, ώστε να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις της (σχολης), ευλογως συνάγεται ότι δε δύναται να εργαστεί και να αυτοδιατραφεί.

Κατά την ίδια ως άνω απόφαση η μόνη διαφορά στην αξίωση διατροφής του ενήλικου τέκνου συγκριτικά με εκείνη του ανήλικου εντοπίζεται στο γεγονός ότι αυτό (ανήλικο) δεν υποχρεούται, πριν στραφεί εναντίον των γονέων του, να αξιοποιήσει την απρόσοδη περιουσία που τυχόν διαθέτει. Από την τελευταία παρατήρηση προκύπτει εξ αντιδιαστολής ένα επιπλέον καταλυτικό κριτήριο για την επιδίκαση διατροφής στο ενήλικο τέκνο. Ειδικότερα, απαιτείται αυτό να μη διαθέτει κινητή ή ακίνητη περιουσία, ικανή να συμβάλει στην κάλυψη των βασικών του αναγκών (ΕφΑθ 2239/1998, ΕλλΔνη 40.379).

Πέρα από τα παραπάνω κριτήρια, για την οριστική επιδίκαση διατροφής στο ενήλικο τέκνο δύναται να διαδραματίσουν σπουδαίο ρόλο και άλλα κριτήρια. Όμως, επειδή η παράθεσή τους δεν μπορεί και δεν πρέπει να γίνει στα πλαίσια του σύντομου αυτού άρθρου, θα περιοριστούμε στα ήδη αναφερόμενα, που κατά την κρίση μας είναι και τα σημαντικότερα. Εξάλλου, η κάθε περίπτωση θα κριθεί in concreto.

Κλείνοντας θα επισημάνουμε μερικά βασικά στοιχεία για το ορισμένο μιας τέτοιας αγωγής. Πιο συγκεκριμένα, απαιτείται για τη νομική της θεμελίωση να συνάγεται ρητά από δικόγραφο της αγωγής α) η συγγενική σχέση του ενάγοντα με τους εναγόμενους, β) η αδυναμία του να αυτοδιατραφεί και γ) το αιτούμενο συνολικό ποσό της διατροφής, χωρίς να υφίσταται υποχρέωση για αναλυτική αναφορά στο αγωγικό δικόγραφο όλων των επιμέρους κονδυλίων.