Του Σωκράτη Τσαχιρίδη, Δικηγόρου, ΜΔ Πάντειου Πανεπιστημίου
Παρατηρείται συνχά το φαινόμενο πρόσωπα που βρίσκονται σε δεινή οικονομική θέση (χρέη, καταψηφιστικές δικαστικές αποφάσεις εις βάρος τους κλπ) να εκποιούν περιουσιακά τους στοιχεία σε άλλους (π.χ. σε συγγενείς τους), ώστε να τα "γλιτώσουν" από τα χέρια των δανειστών τους. Όμως, είναι αυτό νόμιμο; Υπάρχει κάποια προστασία υπερ των δανειστών;
Αυτό ακριβώς θα αναλύσουμε στο παρόν, την δυνατότητα των δανειστών ενός οφειλέτη να ασκήσουν αγωγή διάρρηξης μίας εκποιητικής δικαιοπραξίας ως καταδολιευτικής. Βάσει του άρθρου 939 ΑΚ, οι δανειστές του οφειλέτη, έχουν το δικαίωμα, εφόσον η απαίτησή τους είναι γεγενημένη και ληξιπρόθεσμη (κατά τη συζήτηση της αγωγής) να ζητήσουν, με αγωγή ενώπιον του Πολυμελούς Πρωτοδικείου (βάσει του άρθρου 18 ΚΠολΔ), η οποία στρέφεται κατά του οφειλέτη και των προσώπων που συναλλάχθηκαν μαζί του (οι οποίοι τελούν σε σχέση αναγκαστικής ομοδικίας βάσει του άρθρου 76 παρ. 1 ΚΠολΔ, ΑΠ 554/2005), τη διάρρηξη κάθε απαλλοτρίωσης που έγινε από αυτόν προς βλάβη τους, υπό την προϋπόθεση ότι η υπόλοιπη περιουσία του δεν αρκεί για την ικανοποίησή τους. Βλάβη υφίσταται όταν η επίδικη δικαιοπραξία συνέβαλε στην ελάττωση της περιουσίας του οφειλέτη, με αποτέλεσμα η απομένουσα να μην επαρκεί για την ολοσχερή ικανοποίηση των απαιτήσεων των δανειστών (ΜΠρΑθ 9839/2014). Να σημειωθεί δε, ότι ο ισχυρισμός του εναγόμενου οφειλέτη ότι υπάρχει επαρκής περιουσία, εκ της οποίας δύναται να ικανοποιηθούν οι δανειστές του, αποτελεί άρνηση (και αν στηρίζεται, μάλιστα, σε πραγματικά περιστατικα, τότε θα πρόκειται για αιτιολογημένη άρνηση) και όχι ένσταση, καθώς θεωρείται ότι δεν πληρούται οι προϋποθέσεις του δικαιογόνου κανόνα δικαίου του άρθρου 939 ΑΚ ("..εφόσον η υπόλοιπη περιουσία δεν αρκεί για την ικανοποίησή τους").
Επιπλέον, σύμφωνα με το άρθρο 941 παρ. 1 ΑΚ, για να γίνει δεκτή η εν λόγω αγωγή, ο τρίτος, που συναλλάχθηκε με τον οφειλέτη σε βάρος των δανειστών θα πρέπει να γνώριζε ότι με αυτόν τρόπο ο οφειλέτης απαλλοτριώνει σε βάρος των δανειστών του. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση που οφειλέτες "απαλλοτριώνουν" μεταβιβάζοντας ακίνητα με γονική παροχή προς τα τέκνα ή με δωρέα, οπότε ενεργοποιούνται οι διατάξεις των άρθρων 941 παρ. 2 (ΕφΑθ 149/2012) και 942 ΑΚ αντίστοιχα, που περιέχουν ορισμένα τεκμήρια.
Ως προς την απόφαση που εκδίδεται επί της εν λόγω αγωγής, αυτή έχει διαπλαστικό χαρακτήρα και, κατά το άρθρο 943 εδάφ. α' ΑΚ, διατάσσεται η αποκατάσταση των πραγμάτων στην κατάσταση που ήταν πριν από την απαλλοτρίωση. Δηλαδή, με μία πρώτη ανάγνωση του ως άνω άρθρου, φαίνεται να δημιουργείται μία ενοχική υποχρέωση του τρίτου να αναμεταβιβάσει στον οφειλέτη το αντικείμενο της καταδολιευτικής δικαιοπραξίας, ώστε στην συνέχεια να ικανοποιηθεί ο δανειστής (με αναγκαστική εκτέλεση).
Σύμφωνα με το άρθρο 936 παρ. 3 ΚΠολΔ, τρίτος που απέκτησε το δικαίωμα από τον οφειλέτη, με απαλλοτρίωση που διαρρήχθηκε ως καταδολιευτική, κατά τα άρθρα 939 επ. ΑΚ, δεν μπορεί να αντιτάξει το δικαίωμα αυτό κατά του επισπεύδοντος που πέτυχε τη διάρρηξη ούτε κατά του υπερθεματιστή και των διαδόχων του. Επιπλέον κατά το άρθρο 992 παρ. 1 εδ. β' ΚΠολΔ ακίνητο που έχει μεταβιβαστεί από το οφειλέτη σε τρίτο, κατάσχεται στην περιουσία του οφειλέτη από το δανειστή που πέτυχε τη διάρρηξη της μεταβίβασης αυτής ως καταδολιευτικής αφού προηγουμένως ο εν λόγω δανειστής - ενάγων σημειώσει την εκδοθησομενη απόφαση στο περιθώριο της μεταγραφής της απαλλοτριωτικής δικαιοπραξίας.
Με άλλα λόγια, είναι μάλλον ορθότερη και πιο σύγχρονη η άποψη που δέχεται πως η διάρρηξη της καταδολιευτικής δικαιοπραξίας δε δημιουργεί ενοχική υποχρέωση αναμεταβίβασης του περιουσιακιού στοιχείου, όπως γινόταν δεκτό παλαιότερα, αλλά μπορεί ο δανειστής, που πέτυχε τη διάρρηξη τελεσίδικα και σημείωσε την εν λόγω απόφαση στο περιθώριο της απαλλοτριωτικής δικαιοπραξίας, να προχωρήσει αμέσως σε αναγκαστική εκτέλεση σε βάρος της περιουσίας του οφειλέτη, σαν να μη είχε γίνει η καταδολιευτική δικαιοπραξία, χωρίς, δηλαδή, να απαιτείται νέα μεταβίβαση από τον τρίτο προς τον οφειλέτη. Δηλαδή, αν γίνει η απαιτούμενη σημείωση στα βιβλία του αρμόδιου κατά τόπον Υποθηκοφυλακείου (και στο Κτηματολόγιο) θεωρείται ότι η αποκατάσταση που προβλέπεται στο άρθρο 943 ΑΚ επέρχεται αυτομάτως και χωρίς την ανάγκη - υποχρέωση επαναμεταβίβασης του επίδικου περιουσιακού στοιχείου στον οφειλέτη (ΑΠ 552/ 2011).
Ο Σωκράτης Τσαχιρίδης είναι δικηγόρος Αθηνών, μεταπτυχιακός διπλωματούχος Πάντειου Πανεπιστημίου. Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να καλέσετε στο 211 400 5285.
