*Ο Ρίκος Σπύρος είναι Δημοσιογράφος στο Corfu Channel.
«Η προδοσία είναι η μόνη αλήθεια που μένει». Άρθουρ Μίλλερ.
Για να το λέει ο Άρθουρ Μίλλερ κάτι θα ξέρει. Όπως και ο Ρισελιέ, αυτός ο τύπος, κάτι σαν τον Σόιμπλε της εποχής του, ένας από τους πιο σκληρούς και αντιπαθητικούς πολιτικούς για τους εχθρούς του, είχε πολύ μεγάλο δίκιο όταν έλεγε ότι «η προδοσία είναι θέμα ημερομηνίας». Δεν υπάρχει αμφιβολία για το αν πέσεις θύμα προδοσίας, αυτό είναι σίγουρο, αλλά το πότε θα πέσεις. Το πότε θα σου συμβεί. Και βέβαια, σε αυτή τη σύντομη ζωή μας δεν έχουμε πέσει μόνο μια φορά θύματα προδοσίας, έχουμε πέσει πολλές φορές, αλλά έχει πολύ μεγάλη σημασία το ποιος μας πρόδωσε, το κίνητρο και οι συνέπειες. Άλλωστε η ιστορία βρίθει από προδότες και προδοσίες, από τον Εφιάλτη και τον Ιούδα, μέχρι τους ρουφιάνους της Γερμανικής κατοχής, για να το περιορίσω στο γεωγραφικά μας σύνορα και τους ρουφιάνους της χούντας. Υπάρχει όμως μια ειδοποιός διαφορά, είναι άλλο πράγμα να σε προδώσει το κόμμα που πίστεψες, ή η ιδεολογία που σε ενέπνευσε, οι πολιτικοί τους οποίους εμπιστεύτηκες, ή στο εργασιακό περιβάλλον και άλλο είναι να πέφτεις θύμα προδοσίας των δικών σου ανθρώπων. Λίγο πολύ, οι πρώτες προδοσίες είναι αναμενόμενες και μέσα στους κανόνες του παιχνιδιού της ζωής, για να γίνεται και πιο ενδιαφέρουσα.
Οι άλλες, αυτών στους οποίους πίστεψες, τους οποίους εμπιστεύθηκες , τους οποίους ξεχώρισες για τις αρετές τους και στο τέλος αποδεικνύονται αναντίστοιχοι της εμπιστοσύνης με τους οποίους περιέβαλες, είναι επώδυνες. Ακόμα ηχούν στα αυτιά μου, τα λόγια ενός μεγάλου πολιτικού, από τα ινδάλματα μου, τον οποίο είχα γνωρίσει το 1981, λίγο πριν πεθάνει, ήταν γηραιός και σε μια ομήγυρη με άλλα φοιτητούδια μας είχε πει: «Υπάρχουν πολλές Κερκόπορτες, οι πιο οδυνηρές και επώδυνες είναι αυτές των προσωπικών μας σχέσεων». Καταρχάς, η απόφαση να εμπιστευτούμε είναι μονόδρομος. Από τη στιγμή που εξαρτιόμαστε συναισθηματικά και πρακτικά από τους άλλους, δεν έχουμε επιλογή παρά να εμπιστευτούμε, αν όχι όλους τους ανθρώπους, τουλάχιστον κάποιους από αυτούς. Το «κακό» είναι ότι έχουμε διαπροσωπικές ανάγκες. Έχουμε ανάγκη τη συντροφιά και το μοίρασμα και να μας πάρουν αγκαλιά, να ερωτευτούμε, να γίνουμε κολλητοί με τους κολλητούς μας, να λειτουργήσουμε μέσα σε ένα περιβάλλον στο οποίο θα αισθανόμαστε ασφάλεια για να παράγουμε, να δημιουργήσουμε, να ζήσουμε και να βιώσουμε ψήγματα ευτυχίας. Επομένως, είμαστε αναγκασμένοι να εμπιστευτούμε κάποιον να μας τα δώσει αυτά. Η ανάγκη αυτή μας καθιστά αυτομάτως ευάλωτους, γι’ αυτό έχουμε συναισθήματα αβεβαιότητας και ανασφάλειας σχετικά με το ποιον και πόσο να εμπιστευτούμε. Αυτό δεν είναι παράξενο. Το παράξενο είναι ότι κάποιοι αφήνονται, αψηφώντας όλους τους κινδύνους και εμπιστεύονται τυφλά. Σε όλους μας λίγο πολύ έχει συμβεί. Και είναι ανθρώπινο, αλλά το «δις εξαμαρτείν ουκ ανδρός σοφού».
Να έρθω λίγο στη σημειολογία της προδοσίας.
Ο Εφιάλτης, ο γιός του Ευρυδήμου, πήρε τον Ξέρξη από το χέρι και οδήγησε τους Πέρσες στα νώτα των Σπαρτιατών. Ο Βρούτος κάρφωσε το μαχαίρι στη πλάτη του Ιούλιου Καίσαρα. Καλά, ο Ιούδας φιλούσε υπέροχα. Ο Σίντνει Ράιλι, ο οποίος έδωσε την έμπνευση για τον Τζέιμς Μποντ, πρόδιδε τα μυστικά σε 4 διαφορετικά κράτη, με ευφάνταστους τρόπους.
Ο καθένας είχε και την δική του μέθοδο για να προδίδει. Στην εποχή του Facebοok υπάρχει το like. Για τη σημειολογία του like έχουν ήδη γραφεί πολλά. Έχουν γραφεί πολλά για αυτούς που βάζουν like. Αλλά αυτοί μάλλον δεν προδίδουν, ίσως υποκρίνονται. Προδίδουν όμως αυτοί που δεν βάζουν like, ενώ στις κατ’ ιδίαν συζητήσεις και επαφές, δείχνουν δήθεν να νοιάζονται και να ανησυχούν «μα τι ανέβασες; Πρόσεχε λίγο, δεν πιστεύω να σου κάνουν κακό;» αλλά φοβούνται να εκτεθούν. Το ενδιαφέρον όμως δεν εξαντλείται στα λόγια, αλλά στις πράξεις. Στην αντίθετη περίπτωση, προσέχεις τον εαυτούλη σου, αποφεύγοντας την έκθεση. Μοιάζουν όμως με τον Ιούδα, αν ζούσαμε σε άλλη εποχή, ίσως να ήταν αυτοί που θα «φιλούσαν υπέροχα». Από αυτή την άποψη η σημειολογία από επιστήμη της επικοινωνίας γίνεται τρόπος ερμηνείας του κόσμου μας, γίνεται δηλαδή εργαλείο επαναδιαπραγμάτευσης κάθε κοινωνικού μύθου. Αν και οι ανθρώπινες σχέσεις δεν είναι μύθος. Είναι πράξεις. Ενώ μιλάμε μεταξύ μας δεν επικοινωνούμε ουσιαστικά, ενώ είμαστε σε ερωτικές σχέσεις δεν ερωτευόμαστε αυθεντικά, ενώ λέμε ότι νοιαζόμαστε δεν αγαπάμε αληθινά και με την πρώτη αναποδιά τείνουμε να εγκαταλείπουμε και να φεύγουμε.
Ο Ιούδας φιλούσε υπέροχα και δεν έβαζε like.
