Κατά το άρθρο 922 του Αστικού Κώδικα, ο κύριος ή ο προστήσας κάποιον άλλο σε μια υπηρεσία ευθύνεται για τη ζημιά που ο υπηρέτης ή ο προστηθείς προξένησε σε τρίτον παράνομα κατά την υπηρεσία του. Ο σκοπό της ως άνω διάταξης θεσπίστηκε για να θεμελιώσει ευθύνη σε βάρος του προστήσαντος ως καθαρή αντικειμενική ευθύνη για αλλότρια πράξη.
Προϋποθέσεις εφαρμογής της διάταξης είναι :
α) Η ύπαρξη σχέσης προστήσεως, όταν δηλαδή ο προστήσας διατηρεί το δικαίωμα να δίδει οδηγίες και εντολές στον προστηθέντα σε σχέση με τον τρόπο εκπλήρωσης της υπηρεσίας του (ΑΠ 952/2006, ΕφΘες 278/2006, ΑΠ 926/2004) και έχει τέτοια ευρύτητα ώστε να καλύπτει κάθε εκούσια χρησιμοποίηση άλλων προσώπων ( ΠΠρΘες26984/2005 Αρμ 2006,34 ΠΠρΗρακλ 372/2005 ΔΕΕ 2006,293), και μπορεί να στηρίζεται σε σύμβαση εργασία, έργου ή εντολής. Η δραστηριότητα του προστηθέντος τοποθετείται κατά κανόνα σε επιχειρηματικό ή επαγγελματικό πεδίο, και δεν απαιτείται να είναι εμφανής από τρίτους, ενώ η ανάπτυξη. Η ανάπτυξη από τον προστίθεντα πρωτοβουλίας και δράσης δεν αίρει την προστηση καθόσον δεν απαιτείται η παροχή ειδικών οδηγιών αλλά αρκεί γενικής εποπτείας , και σε περίπτωση που αναθέσει την υπηρεσία σε άλλους τότε αυτοί θεωρούνται προστηθεντες του αρχικού προστησαντος. (Απ 1270/89, 22/2004).
β) Αδικοπραξία του προστηθέντος. Απαιτείται ενέργεια του προστηθέντος παράνομη και υπαίτια , και να πληροί της προϋποθέσεις του 914 ΑΚ . Σε περίπτωση δε που ο προστηθείς αναθέσει την υπηρεσία σε άλλα πρόσωπα (υποπροστηθέντες), αυτοί θεωρούνται προστηθέντες του αρχικού προστήσαντος, ο οποίος φέρει και την ευθύνη, σύμφωνα με το άρθρο 922 Α.Κ.
γ) Η αδικοπραξία του να έγινε κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας , δηλαδή ο προστηθεις κατά το χρόνο που τέλεσε την άδικη πράξη να βρισκόταν στην υπηρεσία του προστήσταντος, ενώ η άδικη πράξη μπορεί να γίνει και επ ευκαιρία ή εξ αφορμής της υπηρεσίας του ( ΕφΑθ 1804/2004 , ΑΠ 1507/2005 , ΕφΘεσ 278/2006 αλλά και κατά παράβαση των ορίων των καθηκόντων του αλλά και κατά παράβαση των εντολών των καθηκόντων του (ΕφΘεσ 1804/2004 , ΑΠ 651/2001 , ΕφΑθ 1897/2003) ενώ θα πρέπει να υπάρχει αιτιώδης συνάφεια μεταξύ του ζημιογόνου περιστατικού και της υπηρεσίας που κατατέθηκε .
Τέτοια συνάφεια υπάρχει όταν η πράξη ή παράλειψη κατά το χρόνο και υπό τους όρους που έλαβε χώρα, ήταν ικανή, κατά τη συνήθη πορεία των πραγμάτων, να επιφέρει και επέφερε πράγματι τη ζημία. Εξ άλλου, κατά την έννοια της ΑΚ 922 «προστηθείς», για την αδικοπραξία του οποίου ευθύνεται, κατά τους όρους της διάταξης αυτής, το πρόσωπο που δέχεται τις υπηρεσίες του, είναι εκείνος που με τη βούληση του εν λόγω προσώπου ως «προστήσαντος», απασχολείται, διαρκώς ή παροδικώς, στη διεκπεραίωση υπόθεσης και γενικά στην εξυπηρέτηση των συμφερόντων του προσώπου αυτού, υπό τον έλεγχο ή την επίβλεψη ή κάτω από τις οδηγίες και τις εντολές τούτου, ως προς τον τρόπο εκπλήρωσης των καθηκόντων του προς τις οποίες και είναι υποχρεωμένος να συμμορφώνεται. Η υπόθεση στην οποία ο προστηθείς απασχολείται, μπορεί να αποτελεί εκπλήρωση ενοχικής υποχρέωσης του προστήσαντος έναντι τρίτου και είναι αδιάφορος ο τρόπος παροχής των οδηγιών και εντολών του προστήσαντος. Από την ίδια διάταξη συνάγεται ότι ο προστήσας ευθύνεται για τη ζημία που προξένησε ο προστηθείς σε τρίτον, όχι μόνο κατά την εκτέλεση της ανατεθείσας σε αυτόν υπηρεσίας, αλλά και κατά κατάχρηση της υπηρεσίας του, η οποία υφίσταται όταν η ζημιογόνος πράξη τελέσθηκε μεν εντός των ορίων των καθηκόντων που του ανατέθηκαν ή επ’ ευκαιρία ή εξ αφορμής της υπηρεσίας, αλλά κατά παράβαση των εντολών και οδηγιών που δόθηκαν σε αυτόν ή καθ’ υπέρβαση των καθηκόντων. Δηλαδή ο προστήσας ευθύνεται και για κάθε πράξη αυτού, της οποίας η εκτέλεση κατέστη δυνατή στον προστηθέντα λόγω ακριβώς της, ένεκα της πρόστησης, θέσης του αυτής, των ευκαιριών τις οποίες αυτή (πρόστηση) έδωσε σ’ αυτόν προς χρησιμοποίηση για άλλον σκοπό των, στη διάθεσή του τεθέντων μέσων και εν γένει όταν η υπηρεσία του προστηθέντος απετέλεσε το αναγκαίο μέσο προς επιχείρηση της ζημιογόνου πράξης (ΑΠ 316-317/2009 Δημ. ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 1198/2009 Δημ. ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 1616/2009 Δημ. ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 1570/2006 Δημ. ΝΟΜΟΣ).
Αντίθετα, δεν ευθύνεται ο προστήσας, όταν η παράνομη και υπαίτια συμπεριφορά του προστηθέντα οφείλεται σε εντελώς προσωπικούς λόγους του δράστη, άσχετους με την υπηρεσία που του έχει ανατεθεί, αφού η ύπαρξη των λόγων αυτών διακόπτει την αιτιώδη συνάφεια ανάμεσα στη βλαπτική πράξη του προστηθέντα και την άσκηση ή την κατάχρηση της υπηρεσίας του. Αυτό συμβαίνει και στην περίπτωση που υπάρχει μεν τοπικός ή χρονικός σύνδεσμος της επιβλαβούς συμπεριφοράς του προστηθέντα με την υπηρεσία του, δηλαδή η συμπεριφορά αυτή εκδηλώθηκε με την ευκαιρία της υπηρεσίας, οφείλεται όμως, σε αίτια ανεξάρτητα από αυτή και συγκεκριμένα σε προσωπικό πταίσμα του προστηθέντα, τον κίνδυνο του οποίου δεν μπορεί να φέρει ο προστήσας, ενώ ζητήματα που εμπίπτουν στην σχέση τους, συνεχίζουν να αποδίδουν ευθύνη στον προστήσαντα πχ. η πλημμελής εξυπηρέτηση πελάτη και υπαλλήλου, ο διαπληκτισμός και στη συνέχεια η επίθεση (ΑΠ 957/2003 Δνη 44. 1558, Εφ.Αθ. 155/2011 Τρ.Νομ.Πληρ. ΔΣΑ ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ, Εφ.Αθ. 6104/2009 αδημ. Εφ.Αθ. 6105/2009 αδημ. Εφ.Αθ. 6694/2008 αδημ.).
*Ο Σπύρος Σκιαδόπουλος είναι Μεταπτυχιακός φοιτητής ΑΠΘ και Δικηγόρος Κέρκυρας.
