Σε ποιές περιτώσεις αίρεται το ειδικό τραπεζικό απόρρητο

*της Κορτέσας Τσιούγκου

Με το ν.δ. 1059/71, που εισήγαγε ειδικά το απόρρητο των τραπεζικών καταθέσεων, και μεταγενέστερες τροποποιήσεις του, αλλά και με διατάξεις άλλων νόμων, προβλέφθηκαν ειδικές περιπτώσεις άρσεως του απορρήτου των καταθέσεων υπό αυστηρές πάντοτε προϋποθέσεις. Ενδεικτικά αναφέρονται οι ακόλουθες περιπτώσεις:

α) Το απόρρητο δεν ισχύει καταρχήν έναντι των ελεγκτικών οργάνων και των νομισματικών αρχών της Τράπεζας της Ελλάδος, των δικαστικών αρχών, των προανακριτικών κοινοβουλευτικών επιτροπών, στις οποίες ανατίθεται κατά το νόμο ο σχετικός έλεγχος των πιστωτικών ιδρυμάτων, ως προς τις καταθέσεις, που υπάρχουν στο οικείο πιστωτικό ίδρυμα, εφόσον αυτά τα πρόσωπα ή όργανα ασκούν αρμοδιότητες σχετικές με τον έλεγχο του τραπεζικού συστήματος και της ορθής εφαρμογής της πιστωτικής και νομισματικής νομοθεσίας ή της νομοθεσίας περί προστασίας του εθνικού νομίσματος (άρθρο 40 § 2 ν. 1806/1988, όπως αντικαταστάθηκε το άρθρο 27 § 2 περ. α’ ν. 1868/89). Ειδικά, το απόρρητο επί άυλων ανώνυμων μετοχών δεν ισχύει έναντι της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων της και έναντι του Διοικητικού Συμβουλίου του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών (άρθρο 55 §§ 1 και 5 ν. 2396/1996).[1]

β) Το απόρρητο των τραπεζικών καταθέσεων αίρεται για φορολογικούς και ασφαλιστικούς ελέγχους. Συγκεκριμένα, ευρύτατη εξαίρεση από το ειδικό τραπεζικό απόρρητο εισήχθη με το ν. 3986/2011 προς αποτροπή της φοροδιαφυγής. Σύμφωνα με το άρθρο 32 § 3, τα πιστωτικά και χρηματοδοτικά ιδρύματα οφείλουν να υποβάλλουν στο Υπουργείο Οικονομικών κάθε πληροφορία οικονομικού και φορολογικού ενδιαφέροντος που είναι αναγκαία για τη βεβαίωση και είσπραξη των φόρων και δη κατ’ εξαίρεση για το επαγγελματικό και τραπεζικό απόρρητο. Στις πληροφορίες αυτές ρητά εμπίπτουν οι κινήσεις τραπεζικών λογαριασμών, τα εμβάσματα, οι μεταφορές πιστώσεων, άμεσες χρεώσεις λογαριασμών, πληροφορίες για επιταγές, για δάνεια, για εισπράξεις μέσω πιστωτικών καρτών. Επίσης, η ίδια διάταξη ρητά προβλέπει ότι το τραπεζικό απόρρητο δεν ισχύει όταν γίνεται προκαταρκτική εξέταση ή προανάκριση από την Υποδιεύθυνση της Οικονομικής Αστυνομίας74. Επίσης, ο νόμος 4170/2013, ο οποίος ενσωμάτωσε την Οδηγία 2011/16/ΕΕ, προβλέπει λόγους άρσης του απορρήτου σε περίπτωση φορολογικού ελέγχου. Το άρθρο 63 § 3 ν. 4172/2013 [2]ορίζει ότι το απόρρητο των καταθέσεων δεν ισχύει έναντι των προϊσταμένων και επιθεωρητών της αρμόδιας Δ.Ο.Υ. που διενεργεί τον έλεγχο και την είσπραξη στον τομέα των δημοσίων εσόδων. Όμοια ρύθμιση προβλέπεται και στην περίπτωση που γίνεται έλεγχος από ασφαλιστικό φορέα.[3]

γ) Δεν ισχύει το ειδικό τραπεζικό απόρρητο έναντι του οργάνου, που είναι αρμόδιο για την άσκηση ποινικής δίωξης ή τη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης ή προανάκρισης ή κύριας ανάκρισης για κακούργημα, εφόσον, όμως, απευθύνει ειδικά αιτιολογημένη παραγγελία ή αίτηση ή απόφαση στην Τράπεζα για την παροχή πληροφοριών επί καταθέσεων κάθε είδους «διά του δικαστικού συμβουλίου ή δικαστηρίου στο οποίο διενεργείται η σχετική διαδικασία» και εφόσον η παροχή των πληροφοριών κριθεί απολύτως αναγκαία για την ανίχνευση και τον κολασμό του κακουργήματος (άρθρο 3 ν.δ. 1059/71, όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 27 § 1 ν. 1868/89).[4]

δ) Το ειδικό τραπεζικό απόρρητο δεν ισχύει έναντι των αρμόδιων δικαστικών αρχών και της Επιτροπής του άρθρου 7 ν. 3691/2008, όταν συντρέχει περίπτωση νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματική δραστηριότητα.[5]

ε) Το απόρρητο των τραπεζικών καταθέσεων δεν ισχύει, επίσης, στις περιπτώσεις, ειδικά, που η Τράπεζα της Ελλάδος ασκεί έλεγχο στις δηλώσεις των προσώπων του άρθρου 40 § 5 ν. 1806/1988, όπως των προέδρων, διοικητών, διευθυντών και διαχειριστών εκδοτικών επιχειρήσεων ή ραδιοφωνικών ή τηλεοπτικών σταθμών, των προσώπων με συμμετοχή στο 5% τουλάχιστον του μετοχικού κεφαλαίου ελληνικών τραπεζών σχετικά με την προέλευση των προσώπων αυτών στις Τράπεζες.[6]

στ) Δεν ισχύει το απόρρητο στις περιπτώσεις σφράγισης ακάλυπτης επιταγής, καθώς στο άρθρο 2 του ν.δ. 1325/1972 «περί άρσης απορρήτου καταθέσεων επί σφραγίσεως ακαλύπτου επιταγής» ορίζεται ότι, κατ΄ εξαίρεση των διατάξεων του ν.δ. 1059/1971, η Τράπεζα, σε περίπτωση μη πληρωμής επιταγής, ελλείψει αντίστοιχων διαθέσιμων κεφαλαίων υποχρεώνεται να βεβαιώσει την έλλειψη αυτή, είτε στο «σώμα» της επιταγής, είτε με έγγραφο, πάνω στο οποίο θα σημειώνεται η μέρα εμφανίσεως της επιταγής. Η διάταξη αυτή είναι αναγκαία προκειμένου να διασφαλισθεί η αξίωση του κομιστή της ακάλυπτης επιταγής, με την απόδειξη τόσο ότι η επιταγή δεν πληρώθηκε όσο και του ποινικού αδικήματος της έκδοσης ακάλυπτης επιταγής.[7]

ζ) Τέλος, το τραπεζικό απόρρητο, σύμφωνα με το άρθρο 24 ν. 2915/2001, δεν ισχύει έναντι του δανειστή που έχει δικαίωμα κατάσχεσης της περιουσίας του δικαιούχου της τραπεζικής κατάθεσης. Έτσι, δανειστής με εκτελεστό τίτλο μπορεί να επιβάλει κατάσχεση επί τραπεζικών λογαριασμών εις χείρας της Τράπεζας ως τρίτης, σύμφωνα με τις ΚΠολΔ 982 επ.[8].

*Η Κορτέσα Τσιούγκου είναι Δικηγόρος Θεσσαλονίκης, ΜΔΕ Εμπορικού & Οικονομικού Δικαίου Νομικής Σχολής Α.Π.Θ.

_______________________________________________________________________________________________

[1] Ψυχομάνη Σπυρίδων, Τραπεζικό Δίκαιο - Δίκαιο τραπεζικών συμβάσεων, εκδόσεις Σάκκουλα Αθήνα – Θεσσαλονίκη 2011, σελ. 61 επ.

[2] To οποίο αντικατέστησε το άρθρο 2 § 1 ν.δ. 1059/1971.

[3] Παντελή Νικόλαο, Γνωμοδότηση 1/2014 με θέμα: «Διαδικασία άρσης του τραπεζικού απορρήτου κατά την διενέργεια φορολογικών ελέγχων»

[4] Ψυχομάνη Σπυρίδων, Τραπεζικό Δίκαιο - Δίκαιο τραπεζικών συμβάσεων, εκδόσεις Σάκκουλα Αθήνα – Θεσσαλονίκη 2011, σελ. 63 21

[5] Ψυχομάνη Σπυρίδων, Τραπεζικό Δίκαιο - Δίκαιο τραπεζικών συμβάσεων, εκδόσεις Σάκκουλα Αθήνα – Θεσσαλονίκη 2011, σελ. 63, Ρόκα Κ. Νικόλαο – Γκόρτσο Βλ. Χρήστο, Στοιχεία Τραπεζικού Δικαίου, Δημόσιο & Ιδιωτικό Τραπεζικό Δίκαιο , Δεύτερη αναθεωρημένη έκδοση, Νομική Βιβλιοθήκη, 2012, σελ. 190

[6] Ψυχομάνη Σπυρίδων, Τραπεζικό Δίκαιο - Δίκαιο τραπεζικών συμβάσεων, εκδόσεις Σάκκουλα Αθήνα – Θεσσαλονίκη 2011, σελ. 63

[7] βλ. άρθρο 79 ν. 5960/1933.

[8] βλ. Ρόκα Κ. Νικόλαο – Γκόρτσο Βλ. Χρήστο, Στοιχεία Τραπεζικού Δικαίου, Δημόσιο & Ιδιωτικό Τραπεζικό Δίκαιο , Δεύτερη αναθεωρημένη έκδοση, Νομική Βιβλιοθήκη, 2012, σελ. 190