Σύγκρουση δικαιώματος στην προσωπικότητα και ελευθερίας του Τύπου

*του Στέλιου Βούκουνα, προπτυχιακού φοιτητή Νομικής Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης

Η ελευθερία του Τύπου έχει  διττή  σημασία: από τη μία, αποτελεί ατομικό δικαίωμα κάθε ανθρώπου και από την άλλη, θεσμική εγγύηση για την ορθή λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος. Επίσης, περιλαμβάνει ακόμα και την ελευθερία της πληροφόρησης μέσω του τύπου για κάθε ζήτημα που κυριαρχεί στην επικαιρότητα και φυσικά οτιδήποτε άλλο ενδιαφέρει την κοινή γνώμη, το δικαίωμα ίδρυσης και λειτουργίας επιχειρήσεων τύπου, καθώς και το δικαίωμα καθενός να εκδίδει, να τυπώνει και να κυκλοφορεί έντυπα κάθε είδους. (βλ.εδώ αναλυτικά).

Ο ιδιωτικός βίος, σύμφωνα με τον ορισμό που δόθηκε από την βρετανική αντιπροσωπεία στη συνέλευση βορείων κρατών το 1967, είναι η περιοχή εκείνη της ζωής του ανθρώπου στην οποία σε κάθε δεδομένη περίπτωση ένας λογικός άνθρωπος με επίγνωση των θεμιτών αναγκών της κοινότητας θα θεωρούσε άδικο να εισβάλει. Άλλωστε, οι επικρατούσες κοινωνικές αντιλήψεις πρέπει να χρησιμεύουν για τον προσδιορισμό του ιδιωτικού βίου και για την επίλυση της σύγκρουσης που ανακύπτει ανάμεσα στο δικαίωμα της ελευθερίας του τύπου και του δικαιώματος της προσωπικότητας. Είναι σαφές ότι η πλήρης και άνευ ορίων γνωστοποίηση του ιδιωτικού βίου του ατόμου  δεν συνάδει με τις αρχές και τις αξίες ενός φιλελεύθερου και δημοκρατικού πολιτεύματος που διαπνέεται από αίσθημα σεβασμού για τους πολίτες του. Φυσικά ούτε η κατάργηση της κοινωνικής ζωής είναι δυνατή[1]. Υπάρχει  βεβαία ένας πυρήνας της ιδιωτικής ζωής που δεν πρέπει να παραβιάζεται, διότι διαλαμβάνει την ίδια την αξιοπρέπεια του ατόμου και τίθεται υπεράνω κάθε ενδιαφέροντος του κοινού, που από την άλλη πλευρά, είναι ως ένα βαθμό δικαιολογημένο.[2]

Ο Γάλλος φιλόσοφος Εμίλ Ντ. Ντιρκέμ παρατηρεί ότι ο άνθρωπος συνεχώς απελευθερώνεται από τους τιθέμενους από το κοινωνικό περιβάλλον περιορισμούς[3]. Η δυνατότητα διαφύλαξης της σφαίρας απορρήτου αποτέλεσε επίτευγμα του σύγχρονου πολιτισμού. Ωστόσο, δεν είναι για κάθε άνθρωπο στον ίδιο βαθμό προστατευτέα . Το μέτρο απορρήτου της ιδιωτικής ζωής είναι μεταβλητό, διότι όσο πιο πολύ προβάλει κάποιος τον εαυτό του τόσο περισσότερο είναι υποχρεωμένος να ανέχεται την αποκάλυψη της ιδιωτικής του ζωής και την άσκηση κριτικής.[4]

Βέβαια, το εύρος της σφαίρας του απορρήτου είναι δυνατόν είτε να διευρυνθεί όταν με το πέπλο του απορρήτου καλύπτονται μικτής φύσεως θέματα που ανήκουν εν μέρει στον ιδιωτικό και εν μέρει στο δημόσιο βίο, είτε να  μειωθεί  όταν ο ίδιος αποκαλύπτει μόνος του  γεγονότα  που  θα έπρεπε να κρατούνται μυστικά.[5]

Για τον λόγο αυτό τα δημόσια πρόσωπα οφείλουν να επιδεικνύουν μεγαλύτερη ανοχή στα δημοσιεύματα του τύπου που σχετίζονται με την ιδιωτική τους ζωή. Δημόσια είναι τα πρόσωπα των οποίων η κοινωνική και πολιτική δραστηριότητα αφορά την κοινή γνώμη εφόσον αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της λειτουργίας της κοινωνίας. Ο βαθμός, βέβαια, απόκρυψης ή αποκάλυψης του ιδιωτικού τους βίου εναπόκειται στα ίδια. Έτσι, πολιτικό πρόσωπο που προβάλλει μόνο την θετική πλευρά του ιδιωτικού του βίου με σκοπό  την προσέλκυση  ψηφοφόρων  δεν μπορεί να ζητά την προστασία από  τη δημοσιότητα αρνητικών στοιχείων του ιδιωτικού του βίου. Άλλωστε,  λόγω της ιδιαίτερης θέσης τους απαιτείται πλήρης διαφάνεια στον ιδιωτικό τους βίο, γεγονός που συνεπάγεται ότι η δημοσίευση αρνητικών πληροφοριών του ιδιωτικού τους βίου είναι λογική, από τη στιγμή που αυτές είναι έγκυρες και αποσκοπούν να ενημερώσουν την κοινή γνώμη και όχι να βλάψουν το πρόσωπο που αφορά η δημοσίευση. Από την άλλη  το δικαίωμα του απλού πολίτη   στην ιδιωτική ζωή υπερισχύει οποιουδήποτε δικαιώματος ελευθερίας του τύπου και της πληροφόρησης. Επομένως, η ιδιωτική ζωή του απλού πολίτη είναι αδιάφορη για την κοινή γνώμη ακόμα και μετά το θάνατό του όπως κατοχυρώνεται και στο άρθρο 365 του Ποινικού Κώδικα.

Ιδιαίτερη κατηγορία αποτελούν τα πρόσωπα της επικαιρότητας.  Με βάση τα διδάγματα της γερμανικής επιστήμης τα πρόσωπα που απασχολούν τον τύπο διακρίνονται σε πρόσωπα της απόλυτης επικαιρότητας και σε πρόσωπα της σχετικής επικαιρότητας[6].

Πρόσωπα της απόλυτης επικαιρότητας καλούνται όσα  κατέχουν μια εξέχουσα θέση στο δημόσιο βίο και τα οποία οφείλουν να επιδεικνύουν μεγαλύτερη ανοχή λόγω του τρόπου ζωής που οι ίδιοι επέλεξαν ,ενώ πρόσωπα της σχετικής επικαιρότητας είναι εκείνα που λόγω ενός έκτακτου και μεγάλης σημασίας γεγονότος βρίσκονται στο επίκεντρο της δημοσιότητας και έτσι υποχρεούνται να υφίστανται  την προβολή τους από τον τύπο για όσο χρονικό διάστημα παραμένει στην επικαιρότητα το σχετικό με αυτούς γεγονός.[7]

Σχετικά με την ένδικη προστασία, ο πολίτης διαθέτει στα χέρια του αρκετά όπλα για να προασπίσει το δικαίωμα της προσωπικότητας έναντι των επεμβάσεων του τύπου. Αρχικά, διαθέτει το δικαίωμα της απαντήσεως και συναφής αγωγή του δικαιώματος απαντήσεως. Επιπλέον, έχει στα χέρια του το όπλο  της αγωγής  για άρση της προσβολής που έχει δεχθεί λόγω του συγκεκριμένου δημοσιεύματος που προκάλεσε την αντίδραση του. Επίσης, έχει τη δυνατότητα να αιτηθεί την  παράλειψη στο μέλλον  ανάλογου δημοσιεύματος και ακόμα να καταθέσει  προληπτική αγωγή για παράλειψη, δύο μέσα που  συνιστούν αμυντικά μέσα προστασίας του προσώπου. Τέλος, οι αγωγές αποζημίωσης και ικανοποίησης της μη περιουσιακής ζημίας και απόδοσης του κέρδους, που αποτελούν τα αποκαταστατικά ένδικα μέσα.

________________________________________________________________________________________________

[1] Βλ. Π. ΔΑΓΤΟΓΛΟΥ, όπ. π., σελ. 430.

[2] Βλ. Π. ΔΑΓΤΟΓΛΟΥ, όπ. π., σελ 431.

[3] Βλ. Γ. ΜΙΧΑΗΛΙΔΗ ΝΟΥΑΡΟΥ, όπ. π., σελ. 370.

[4] Βλ. Π. ΔΑΓΤΟΓΛΟΥ, όπ. π. σελ. 464

[5] Βλ. Γ . ΜΙΧΑΗΛΙΔΗ - ΝΟΥΑΡΟΥ, όπ. π. σελ.386

[6] Βλ. Γ. ΜΙΧΑΗΛΙΔΗ - ΝΟΥΑΡΟΥ, όπ. π. , σελ. 385.

[7] Βλ. Γ.ΜΙΧΑΗΛΙΔΗ - ΝΟΥΑΡΟΥ, όπ. π. ,σελ. 385.

Leave a reply