Είμαι ο Σπύρος Σκιαδόπουλος, εκ μέρους του analuseto.gr και θα μιλήσουμε με τον κ. Βασίλειο Χατζηιωάννου, Λέκτορα της Νομικής Σχολής Δ.Π.Θ. για το νέο ΚΠολΔ. Καλησπέρα κ.Καθηγητά.
Β.Χ. : Καλησπέρα σας.
Ερώτηση : Πλέον με τον νέο Κώδικα αντικαθίσταται η εμμάρτυρη απόδειξη με ένορκες βεβαιώσεις (στην τακτική διαδικασία), και μόνο κατ’εξαίρεση θα διεξάγεται φυσική εξέταση μαρτύρων ενώπιον του δικαστή. Μπορεί να θεωρηθεί πως βάλλεται το συνταγματικό δικαίωμα της δικ.προστασίας με την ανυπαρξία ακροατηρίου; Πως κρίνετε αυτή την επιλογή του νομοθέτη;
Απάντηση : Υπάρχει μια παρανόηση: Η εξέταση μάρτυρα ανέκαθεν δεν ήταν υποχρεωτική στην πολιτική δίκη. Πράγματι, ο δικαστής είχε την ευχέρεια από το άρθ. 107 ΚΠολΔ ακόμα και υπό το καθεστώς πριν από το ν. 4335 να θεωρήσει ότι η εξέταση μάρτυρα δεν χρειαζόταν για να σχηματίσει δικανική πεποίθηση. Ωστόσο, στην πράξη ελάχιστοι δικαστές έκαναν χρήση αυτής της ευχέρειας, για να μην δυσαρεστήσουν διαδίκους και δικηγόρους που αισθάνονταν ότι αν δεν εξέταζαν μάρτυρα, υστερούσαν στην απόδειξη. Και τούτο οδηγούσε σε όλες αυτές τις μακρόσυρτες κι αχρείαστες πολλές φορές διαδικασίες εξέτασης μαρτύρων, ενώ υπήρχαν έγγραφα και λοιπές αποδείξεις στον φάκελο. Συνεπώς, η μη χρήση του εμμάρτυρου μέσου δεν σημαίνει και προσβολή του δικαιώματος απόδειξης, πολλώ δε μάλλον όταν το δικαίωμα αυτό ασκείται παράλληλα και με λοιπά μέσα, πράγμα που συμβαίνει στις περισσότερες περιπτώσεις. Αυτό που πλέον θα ισχύει στις νέες υποθέσεις της τακτικής διαδικασίας μετά από την 1η Ιανουαρίου, είναι ότι δεν θα διεξάγεται προφορική συζήτηση και ως συνέπεια τούτου δεν θα υπάρχει η δυνατότητα των διαδίκων να παρίστανται και να ζητούν την εξέταση μάρτυρα. Η εξέταση αυτή θα διατάσσεται εφόσον ο δικαστής κρίνει ότι τα λοιπά στοιχεία και οι ένορκες βεβαιώσεις δεν επαρκούν. Και βεβαίως, ας μην ξεχνάμε ότι ο ν. 4335 δεν μετέβαλε τη δυνατότητα χρήσης του εμμάρτυρου μέσου σε όλες τις άλλες διαδικασίες (ειδικές, ασφ. μέτρα, εκουσία) που αποτελούν σημαντικό κομμάτι της καθημερινής δικαστηριακής πρακτικής.
_________________________________________________________________________________________________
Ερώτηση : Οι προσκομιζόμενες ένορκες βεβαιώσεις δεν θέτουν ζητήματα αξιοπιστίας και των μαρτύρων και της διαδικασία, ενώ παράλληλα δεν δημιουργούν προβλήματα σε σχέση με το ύψος του κόστους πρόσβασης στην δικαστική προστασία;
Απάντηση : Οι ένορκες βεβαιώσεις αποτελούν αποδεικτικό μέσο με ήσσονα εχέγγυα αξιοπιστίας, το γεγονός αυτό όμως είναι γνωστό στο νομοθέτη εδώ και πολλά χρόνια. Δεν είναι όμως το μόνο μη αξιόπιστο μέσο. Ομοίως «αναξιόπιστα» δεν είναι το ανυπόγραφο «έγγραφο», το σημείωμα και τα ελαττωματικά εν γένει αποδεικτικά μέσα που λαμβάνονται υπόψη ως μη πληρούντα τους όρους του νόμου μέσα; Το ζήτημα, νομίζω, είναι ευρύτερο και δεν περιορίζεται στις ένορκες βεβαιώσεις: Καθώς απομακρυνόμαστε συνειδητά στην τακτική διαδικασία από την αυστηρή απόδειξη και οδηγηθήκαμε στην εν μέρει ελεύθερη [με τάση περαιτέρω απελευθέρωσης των κανόνων] οι ένορκες βεβαιώσεις αποτελούν ένα αποδεκτό δικονομικό υποκατάστατο του μάρτυρα. Και τούτο, δεν είναι κάτι καινούριο καθώς ήδη μετά το ν. 2915/2001 η απόδειξη στην τακτική διαδικασία είχε αρκετά απελευθερωθεί από την παλαιότερη αυστηρότητά της. Ως προς το κόστος, ναι είναι γεγονός ότι ενδέχεται να αυξηθεί, ωστόσο η σώρευση σε μία πράξη όλων των ενόρκων βεβαιώσεων και η έκδοση ενός γραμματίου θα συγκρατεί στην πράξη το κόστος αυτό.
_________________________________________________________________________________________________
Ερώτηση : Η επιλογή μόνο ενός μάρτυρος προκειμένου να εξεταστεί από κάθε πλευρά δεν βάλει το δικαίωμα των ομοδίκων πλευρών σε περισσότερους μάρτυρες, αφού υπάρχουν και διακριτά, διαφορετικά δικαιώματα;
Απάντηση : Το ζήτημα αντιμετωπίζεται νομίζω αρκούντως στο νέο άρθ. 396 ΚΠολΔ και δίδεται η ευχέρεια στον δικαστή να διατάξει την εξέταση περισσοτέρων μαρτύρων σε αυτή την περίπτωση. Η διάταξη αυτή είναι εφαρμοστέα και στην νέα τακτική διαδικασία.
_________________________________________________________________________________________________
Ερώτηση : Η νέα διαδικασία γνωρίζει πολλές ασφυκτικές προθεσμίες. Οι προθεσμίες βοηθούν την ταχύτητα, αλλά δεν επηρεάζουν την ποιότητα της διαδικασίας πχ λόγω της μεγάλης δυσκολίας του δικαστή να ζητήσει συμπλήρωση ή της πρακτικότητας του φόρτου εργασίας;
Απάντηση : Συμφωνώ με την παρατήρησή σας. Οι προθεσμίες θα είναι πράγματι ασφυκτικές για τους δικηγόρους και θα επηρεάσουν την καθημερινότητά τους αναπόδραστα. Μπορούμε ήδη να φανταστούμε πώς θα είναι να πρέπει να συντάξεις αγωγή, παράλληλα να είσαι εναγόμενος σε 2-3 υποθέσεις όπου τρέχουν οι προθεσμίες προτάσεων και να έχεις και μία τουλάχιστον περίπτωση αντίκρουσης. Αν δε μέσα σε όλα αυτά βάλεις και καμία εκκρεμή υπόθεση ασφ. μέτρων ή ειδικών διαδικασιών, είναι προφανές ότι η πίεση αυξάνεται. Αλλά και οι δικαστές θα πιεστούν καθώς ολες οι νέες ρυθμίσεις θέτουν και σε αυτούς σύντομες προθεσμίες έκδοσης αποφάσεων. Θα δούμε πού θα οδηγήσει αυτή η εξέλιξη. Πέραν τούτου βεβαίως, η στενές προθεσμίες θέτουν σε κίνδυνο την έγκαιρη πραγματική επίδοση δικογράφων στο εξωτερικό. Θα είναι δύσκολο για έναν ενάγοντα να επιδώσει εγκαίρως την αγωγή του μέσω εισαγγελέα. Άλλο μεγάλο θέμα που έχει επισημανθεί.
_________________________________________________________________________________________________
Ερώτηση : Συμπληρωματικά, οι ασφυκτικές προθεσμίες στο Κεφάλαιο της εκτέλεσης εξυπηρετούν πραγματικά ορθούς σκοπούς; Μάλιστα παρότι ότι η η Αιτιολογική Έκθεση του Κώδικα μνημονεύει πως «….μεγάλες χρονικές καθυστερήσεις παρατηρούνται και εδώ στην εξέλιξη της περάτωσης της διαδικασίας…..(που) οφείλονται κατά μείζονα λόγο στον μεγάλο χρόνο που απαιτείται για τον προσδιορισμό και την εκδίκαση των ανακοπών του άρθρου 933….» ρητά αναφερόμενη στον προσδιορισμό και την εκδίκαση και όχι στις προθεσμίες ανακοπής. Είναι πραγματικά οι προθεσμίες τέτοιος μεγάλος ανασταλτικός παράγοντας στην εκτέλεση;
Απάντηση : Όλα είναι σχετικά. Κατ΄αρχάς εδώ και αρκετά χρόνια ζούμε υπό καθεστώς ουσιαστικής αναστολής των πλειστηριασμών είτε διότι απαγορεύονται από το νόμο είτε διότι είναι ασύμφοροι. Συνεπώς, δεν μπορεί κανείς με ασφάλεια να έχει συγκριτική άποψη. Αυτό που είναι γνωστό πάντως είναι ότι ο πλειστηριασμός συνήθως καθυστερούσε είτε λόγω αναβολής, είτε λόγω απουσίας πλειοδότη. Ο ορισμός πλειστηριασμού σε 7-8 μήνες από την ολοκλήρωση της κατάσχεσης δεν είναι βέβαιο ότι θα επιταχύνει την διαδικασία, αλλά σας λέω και πάλι ότι η σύγκριση με το παρελθόν είναι δυσχερής. Πάντως, από την άλλη, ας μην υποτιμούμε και το γεγονός ότι η μέχρι σήμερα διαδικασία δικαστικού ελέγχου της εκτέλεσης προέβλεπε πλήθος ανακοπών και αιτήσεων αναστολής, υπερβολικά πολλών. Αυτό περιορίζεται αισθητά με το νέο νόμο. Και περιορίζεται όχι για να επιταχυνθεί η διαδικασία της εκτέλεσης, αλλά για να μειωθεί ο όγκος των σχετικών υποθέσεων στα δικαστήρια και να απελευθερωθούν δικαστές, ώστε να χειριστούν πιο γρήγορα αυτές τις υποθέσεις (μην ξεχνάμε ότι ο νόμος προβλέπει υποχρέωση εκκαθάρισης των διαφορών περί την εκτέλεση μέσα σε 165 μέρες από την κατάσχεση και σε 210 ημέρες μετά την μεταγραφή της έκθεσης κατακύρωσης του πλειστηριασμού).
_________________________________________________________________________________________________
Ερώτηση : Η συζήτηση στο ακροατήριο θα είναι τυπική, ενώ κατ’ουσίαν ο ΚΠολΔ σε μεγάλο βαθμό ρυθμίζει διαδικαστικά ζητήματα της δίκης. Πως κρίνετε αυτή την προσκόλληση στην τυπικότητα; Είναι πιθανό να δούμε μεγάλο αριθμό «απαράδεκτων» αγωγών ή και αντιστρόφως αδυναμία του προσωπικού των δικαστηρίων (υπαλλήλων & δικαστών) να ανταποκριθεί στην γραφειοκρατία και επομένως είτε η τυπικότητα να λειτουργεί αρνητικά για τους διαδίκους;
Απάντηση : Το δικονομικό δίκαιο είναι κατά κανόνα τυπικό δίκαιο. Ωστόσο, δεν θεωρώ ότι ο νέος νόμος θα μεταβάλλει αυτή την τυπικότητα. Φαίνεται ότι προωθεί την μείωση της γραφειοκρατίας με τις ρυθμίσεις για την ηλεκτρονική διεξαγωγή της δίκης. Ωστόσο, η μείωση της γραφειοκρατίας είναι ένας αγώνας πολυμέτωπος που απαιτεί πολλά από πολλούς. Και δεν είναι μόνο ζήτημα νόμου. Είναι και ζήτημα νοοτροπίας, οργάνωσης, διάθεσης «ξεβολέματος» όλων των ενδιαφερομένων, με άλλα λόγια είναι ζήτημα ευρύτερης κουλτούρας. Όσο για την αοριστία, δεν επηρεάζεται από το νέο νόμο. Το φαινόμενο της απόρριψης αγωγών ως αόριστων πρέπει να περιοριστεί, ιδίως όταν γίνεται αδικαιολόγητα, διότι προκαλεί περισσότερα προβλήματα από όσα επιλύει. Αυτή είναι και η τάση στο δικαστικό σώμα, του περιορισμού της απόρριψης λόγω αοριστίας. Το θέμα είναι λεπτό, αλλά όπου μπορεί η αγωγή να σωθεί χωρίς ιδιαίτερη έκπτωση των επιταγών της τήρησης προδικασίας και της αρχής της διαθέσεως, καλό είναι αυτό να γίνεται. Ας ευχηθούμε η πίεση που θα υποστούν και οι δικαστές από τις νέες διατάξεις να μην οδηγήσει σε ανάσχεση αυτής της τάσης.
_________________________________________________________________________________________________
Ερώτηση : Είναι ορθό να μην είναι δυνατή η προβολή οψιγενών ισχυρισμών μετά την αντίκρουση; Στο απλό παράδειγμα ότι ο διάδικος, πιστεύοντας ακριβώς ότι θα χάσει έσπευσε να εξοφλήσει, είναι αναγκασμένος να ασκήσει έφεση και να επικαλεσθεί τότε την εξόφληση; Ακόμα και εάν επιλέξει να προβάλει αυτόν τον ισχυρισμό του στο στάδιο της εκτέλεσης (και επομένως μην κάνοντας έφεση) δεν βλάπτεται σε μεγάλο βαθμό η οικονομία της δίκης;
Απάντηση : Συμφωνώ, η κατάργηση του άρθ. 269 ΚΠολΔ [άλλο ένα «θύμα» της κατάργησης της προφορικής συζήτησης στην τακτική διαδικασία] σχολιάστηκε δυσμενώς. Ωστόσο, υπάρχει μια πρακτική λύση: Ότι εφόσον εξοφληθεί ο ενάγων, θα πρέπει με κοινό σημείωμά του με τον εναγόμενο προς το δικαστήριο να ζητά από τον δικαστή να μην εκδώσει απόφαση, διότι η διαφορά επιλύθηκε εξωδίκως. Αυτό και σήμερα ίσχυε «εθιμικά». Κάτι τέτοιο δεν θα μπορεί να συμβεί εφόσον έχουμε μερική εξόφληση, οπότε το όλο θέμα αναγκαστικά θα αναβιώσει στο πλαίσιο της έφεσης ή της δίκης της εκτέλεσης.
_________________________________________________________________________________________________
Ερώτηση :Είναι απίθανο με τον νέο ΚΠολΔ να φτάσουμε στους ίδιους χρόνους έκδοσης αποφάσεων που γνωρίζουμε σήμερα;
Απάντηση : Ειλικρινά δεν γνωρίζω, διότι πρόκειται για μιας εξίσωση που εξαρτάται από πολλές μεταβλητές, π.χ. την ποσότητα χρεώσεων ανά δικαστή, το πλήθος των νέων αγωγών, το πόσο συχνά τα δικαστήρια θα κάνουν χρήση του προσδιορισμού της τυπικής συζήτησης «στον απολύτως αναγκαίο χρόνο» [αντί του προσδιορισμού εντός 45 ημερών από το κλείσιμο του φακέλου], γεγονός που θα δημιουργήσει καθυστέρηση. Επίσης, δεν είναι ακόμα γνωστό πόσο συχνά οι δικαστές θα διατάσσουν απόδειξη με μάρτυρες, πόσο συχνά θα αναβάλλουν την διεξαγωγή αυτή κ.ο.κ., γεγονότα που επίσης θα προκαλούν καθυστέρηση στην έκδοση οριστικής απόφασης .
_________________________________________________________________________________________________
Ερώτηση : Βάλλεται το δικηγορικό επάγγελμα με τον νέο ΚΠολΔ;
Απάντηση : Η νέα αυτή διαδικασία, αν δεν οδηγήσει σε μείωση της έκτασης των δικογράφων, θα οδηγήσει σίγουρα σε πιο οργανωμένα γραφεία. Η κατά μόνας δικηγορία καθίσταται πλέον εξόχως δυσχερής υπόθεση. Έτσι, έμμεσα ωθείται ο δικηγορικός κλάδος σε συνεργασίες των μελών του, προκειμένου να ανταποκριθεί στην αυξημένη χρονική πίεση που συνεπάγεται η νέα τακτική διαδικασία. Έχω εκφέρει δημόσια την άποψη, ότι ο νέος κώδικας θα μεταβάλει τις δικηγορικές συνήθειες και την δικηγορική αγορά αναπόφευκτα. Και μόνο η κατάργηση της αναβολής στην τακτική διαδικασία σε συνδυασμό με τις ασφυκτικές προθεσμίες, είναι αρκετή για να οδηγήσει σε άλλου τύπου οργάνωση του επαγγέλματος.
_________________________________________________________________________________________________
Ερώτηση :Πρόκειται να μας παρουσιάσετε κάποιο νέο έργο σας;
Απάντηση : Το 2015 ήταν προσωπικά ιδιαιτέρως δημιουργικό, παρά την ευρύτερη αναστάτωση και την διάχυτη απαισιοδοξία. Συνεχίζω για 5η χρονιά να συνεργάζομαι με το Νομικό Βήμα, ως υπεύθυνος ύλης της πολιτικής δικονομίας, όπου και δημοσιεύω παρατηρήσεις και σχόλια σε δικαστικές αποφάσεις με κάποιο ευρύτερο ενδιαφέρον για τους συναδέλφους δικηγόρους. Επίσης εφέτος δημοσίευσα δύο μελέτες, μία στο 1ο τεύχος της Επιθεώρησης Πολιτικής Δικονομίας για την ερμηνεία της δικαστικής απόφασης (316 ΚΠολΔ) και μία στο Νομικό Βήμα για την δικηγορική αμοιβή ως αποδοτέο έξοδο της πολιτικής δίκης (189 ΚΠολΔ), ιδίως μετά και το νέο Κώδικα Δικηγόρων.
Αυτό τον καιρό γράφω ένα νέα βιβλίο για μια άκρως επίκαιρη κατηγορία δικών που δεν έχει τύχει αυτοτελούς και συνολικής μονογραφικής επεξεργασίας. Θεωρώ ότι θα είναι ένα έργο που θα ενδιαφέρει αρκετά. Παράλληλα, συμμετέχω σε μια μεγάλη αξιόλογη ομάδα δικονομολόγων η οποία συγγράφει την κατ’ άρθρο ερμηνεία του νέου ΚΠολΔ που έχει προγραμματιστεί να εκδίδεται σταδιακά τα επόμενα χρόνια.
Σ.Σ.: Σας ευχαριστώ πάρα πολύ για τον χρόνο που μας διαθέσατε.
Β.Χ. : Σας ευχαριστώ και εγώ.