Ο κ.Βασίλειος Χατζηιωάννου, Λέκτορας Νομικής Σχολής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, προσφάτως δημοσίευσε νέα μονογραφία με τίτλο "Η δίκη της πτώχευσης και των προληπτικών μέτρων της". Εντοπίζει κενά, αντινομίες και ζητήματα που ανακύπτουν από την ισχύ των κανόνων του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας και του Πτωχευτικού Κώδικα, ευρισκόμενος παράλληλα σε διαρκή διάλογο με τη θεωρία και τη νομολογία, εφαρμόζοντας τους κανόνες της μεθοδολογίας του δικαίου. Προτείνει στον διάδικο, στον δικηγόρο, στον δικαστή και στον μελετητή του δικαίου λύσεις σε πλείστα ζητήματα που σχετίζονται, μεταξύ άλλων, με την λειτουργία των δύο πρώτων χρονικά πτωχευτικών δικών, ως ειδικών δικών της εκουσίας δικαιοδοσίας. Εξ'αφορμής του βιβλίου του αυτού, μας μίλησε σχετικά με ορισμένα ζητήματα, παραχωρώντας μας ορισμένα διαφωτιστικά σημεία των σχετικών διατάξεων.
Σ: κ.Καθηγητά, καλησπέρα σας, ευχαριστούμε που είστε μαζί μας.
Β.Χ: Καλησπέρα σας, ευχαριστώ για την πρόσκληση.
- Πως θα μας σκιαγραφούσατε την θεματολογία της νέας μονογραφίας σας “Η δίκη της πτώχευσης και των προληπτικών μέτρων της” ;
Νομίζω πως η επικαιρότητα του θέματος είναι αυτονόητη. Εξαιτίας της παρατεταμένης οικονομικής κρίσης και της αυξημένης εκδήλωσης αφερεγγυότητας επιχειρήσεων, η πτώχευση έχει έρθει στο επίκεντρο του νομικού αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού ενδιαφέροντος. Η κήρυξη της πτώχευσης αποτελεί το επίσημο εναρκτήριο λάκτισμα της πτωχευτικής διαδικασίας. Δεδομένου ότι η πτώχευση μιας επιχείρησης δεν επηρεάζει μόνο τον ίδιο τον οφειλέτη αλλά και τις συναλλαγές του με τρίτα πρόσωπα, η εμπλοκή και ο ρόλος της δικαστικής λειτουργίας και του δικονομικού δικαίου στην κήρυξή της παρέχει ένα εγγυημένο πλαίσιο για την ασφάλεια των συναλλαγών. Με τη μονογραφία μου, λοιπόν, παρουσιάζω και αντιμετωπίζω τα ερμηνευτικά και πρακτικά ζητήματα των δύο πρώτων χρονικά πτωχευτικών δικών: Πρώτον, της δίκης προληπτικών μέτρων επί της περιουσίας του οφειλέτη. Πρόκειται για τα μέτρα που επιβάλλει το δικαστήριο προς εξασφάλιση της ακεραιότητας της περιουσίας του οφειλέτη, ώστε να υπάρχει αντικείμενο εργασιών της πτώχευσης, όταν σε επόμενο χρόνο αυτή κηρυχθεί. Και δεύτερον, της δίκης που ξεκινά με αίτηση πτώχευσης και οδηγεί είτε σε κήρυξή της είτε σε απόρριψη της αίτησης.
- Είναι κρίσιμη η διάκριση μεταξύ γνήσιων και μη γνήσιων υποθέσεων εκουσίας δικαιοδοσίας;
Το συγκεκριμένο ζήτημα είναι κομβικό στην εξέλιξη της όλης έρευνας. Σύμφωνα με τον πτωχευτικό κώδικα (ΠτΚ) οι δίκες της πτωχευτικής διαδικασίας υπάγονται στους κανόνες της εκουσίας δικαιοδοσίας. Η δίκη της εκουσίας δικαιοδοσίας διαμορφώνεται κατά τρόπο ελαστικότερο σε σχέση με τη δίκη της αμφισβητουμένης δικαιοδοσίας. Π.χ. ισχύει πάντοτε το ανακριτικό σύστημα; το σύστημα συγκέντρωσης; Υπάρχει αοριστία; κλπ. κλπ. Με άλλα λόγια, ερωτάται: Μέχρι ποιού σημείου εκτείνεται η ελαστικότητα αυτή αλλά και μέχρι ποίου σημείου οι διατάξεις του γενικού μέρους του ΚΠολΔ εφαρμόζονται (741 ΚΠολΔ), ιδίως ενόψει της διαπίστωσης, ότι πολλές από τις υποθέσεις που υπάγονται νομοθετικώς στην εκουσία δικαιοδοσία, είναι στην πραγματικότητα διαφορές που κανονικά υπάγονται στην αμφισβητουμένη δικαιοδοσία. Στο βιβλίο γίνεται σαφής διαχωρισμός των γνήσιων από τις μη γνήσιες υποθέσεις και σκιαγραφούνται οι δικονομικοί κανόνες που εφαρμόζονται σε αμφότερες τις υποθέσεις.
- Το νομοθετικό έργο κινείται στην σωστή κατεύθυνση δίνοντας την δυνατότητα στον πτωχό να διοικήσει την πτωχευτική περιουσία;
Ναι. Ο νομοθέτης του 2016 έχει την συσσωρευμένη εμπειρία της κρίσης. Γι’ αυτό το λόγο, δεν αντιμετωπίζει τον οφειλέτη με την υποψία του «μπαταχτσή» ή του ανίκανου. Γνωρίζει δηλαδή ότι οι συνθήκες της οικονομικής ύφεσης κατάπιαν κι επιχειρήσεις που, υπό ομαλές ή υπό λιγότερο δυσχερείς συνθήκες, θα επιβίωναν. Με αυτή την αφετηρία, κι εφόσον τούτο κριθεί δικαστικώς ωφέλιμο (στην πραγματικότητα μη βλαπτικό) για τους πιστωτές, ο οφειλέτης μπορεί να μην αποξενωθεί από την περιουσία του κατά τις εργασίες τις πτώχευσης. Είναι κι εδώ κρίσιμο να υπογραμμιστεί, ότι ο κανόνας παραμένει η διοίκηση από τον σύνδικο. Εξαιρετικώς, ο οφειλέτης θα μπορεί να ζητήσει από το δικαστήριο την ανάθεση σε αυτόν της διοίκησης υπό προϋποθέσεις. Ακόμα κι αν πρόκειται για εξαιρετική, δηλαδή μη καθολικά εφαρμοζόμενη δυνατότητα, η νομοθετική αυτή εξέλιξη σηματοδοτεί μια πρόοδο σε κοινωνικό επίπεδο, διότι οδηγεί σε μια μεγαλύτερη «αποδραματοποίηση» της πτώχευσης προς το συμφέρον όλων των εμπλεκομένων μερών. Είναι δηλαδή ένα ακόμα βήμα απομάκρυνσης από την εποχή όπου ο πτωχός εθεωρείτο απόβλητος της κοινωνίας.
- Τελικά, κατά την άποψη σας, μέσω της διαδικασίας εξυγίανσης είναι εφικτή στην πράξη η επιβίωση μιας επιχείρησης;
Η επιβίωση μιας επιχείρησης είναι το προσδοκώμενο αποτέλεσμα συνδυασμού πολλών παραγόντων, κυρίως οικονομικών κι επιχειρηματικών. Δεν είναι νομικό ζήτημα η επιβίωση της επιχείρησης. Ο νόμος απλώς πρέπει να προσφέρει τα εργαλεία επίτευξης του αποτελέσματος αυτού. Τίποτα περισσότερο, τίποτα λιγότερο. Η πρόσφατη τροποποίηση του ΠτΚ με το ν. 4446/2016 αποσκοπεί στο να παράσχει τα κατάλληλα εργαλεία στον δικαστή και στα όργανα της πτώχευσης γενικώς, καθώς ενσωμάτωσε στο ελληνικό δίκαιο τη Σύσταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής της 12.3.2014 «για µια νέα προσέγγιση για την επιχειρηµατική αποτυχία και την αφερεγγυότητα», η οποία περιέχει ομοιόμορφους ευρωπαϊκούς κανόνες ενίσχυσης της επιβίωσης των επιχειρήσεων.
- Πως κρίνετε τη δυνατότητα υποβολής αιτήσεων πτώχευσης και από επιχειρήσεις με ένδειξη μελλοντικής αφερεγγυότητας που εισήχθη με τις τελευταίες τροποποιήσεις (θετικά πχ λόγω συμμόρφωσης με Οδηγία ή αρνητικά πχ λόγω ενδεχόμενων καταχρηστικών αιτήσεων);
Το ερώτημά σας αυτό συνδέεται με το αμέσως προηγούμενο. Η πιθανότητα αφερεγγυότητας αποτελεί ένα νέο (τρίτο) περιστατικό πτώχευσης. Σκοπός της νέας αυτής ρύθμισης, που προβλέπεται, άλλωστε, στην πιο πάνω Σύσταση, είναι η έγκαιρη πρόληψη εκδήλωσης της αφερεγγυότητας. Η καταχρηστικότητα είναι ένα θέμα. Όμως, η έλλειψη καταχρηστικότητας, όπως και οι λοιπές προϋποθέσεις κήρυξης της πτώχευσης, θα ελέγχεται από το πτωχευτικό δικαστήριο. Είναι προφανές ότι αυτή η νέα ρύθμιση αυξάνει την ευθύνη της δικαστικής λειτουργίας, ώστε να μην ενθαρρύνονται προπετείς ή καταχρηστικές αιτήσεις. Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι οι δικαστές θα ανταποκριθούν στο βάρος αυτό με επιτυχία. Η μέχρι σήμερα δικαστηριακή πρακτική σχετικά με την απόκρουση καταχρηστικών αιτήσεων, την οποία παραθέτω κι αναλύω στη μονογραφία, δικαιολογεί αυτή μου την εκτίμηση.
- Τη μονογραφία σας προλογίζει ο Μιχάλης Μαργαρίτης, αρεοπαγίτης ε.τ.
Ο Πρόεδρος υπήρξε, ως γνωστόν, πρόεδρος της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής που συνέταξε τον Πτωχευτικού Κώδικα στην αρχική του μορφή (ν. 3588/2007). Η εμπειρία και η γνώση του επί του αντικειμένου είναι δεδομένη. Μελέτησε επισταμένως το τελικό δοκίμιο του έργου. Τα καλά του λόγια και η ευμενής κριτική του αποτελούν έμπρακτη επιβράβευση της εντατικής μου εργασίας από τον Αύγουστο του 2015 μέχρι και το τέλος του 2016. Τον ευχαριστώ θερμά κι από την θέση αυτή.
- Υπάρχει, έστω και μη συγκεκριμένο, χρονοδιάγραμμα για κάποιο νέο έργο σας;
Προς το παρόν ετοιμάζω μια μελέτη για τον υπό έκδοση τιμητικό τόμο στον Καθηγητή Νικόλαο Νίκα. Προς το τέλος της χρονιάς ευελπιστώ να παραδώσω ένα νέο βιβλίο δικονομικού περιεχόμενου για τις οικονομικές παραμέτρους της πολιτικής δίκης.
Μπορείτε να βρείτε το βιβλίο εδώ.