Η συνέντευξη παρεχωρήθη στο περιοδικό Συνήγορος (τεύχος 111/2015) στις κ. Λίλα Καρατζά και κ. Μαρίνα Τσικουρή
Άγνωστες πτυχές γνωστών μας ανθρώπων, τεύχος 111/2015
ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΣΤΕΝΙΩΤΗ
Η ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης εξαρτάται από τον ίδιο τον Δικαστή.
Η Πρόεδρος της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων, Εφέτης κα Μαργαρίτα Στενιώτη επισημαίνει την ανάγκη να επανεξετάσουμε το δικαιϊκό και δικονομικό μας σύστημα και να το διαμορφώσουμε από την αρχή, ώστε να ανταποκρίνεται στις κοινωνικοοικονομικές εξελίξεις. Δεν είναι σύμφωνη με την υιοθέτηση του νέου Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας και πιστεύει ότι εάν η έναρξη ισχύος του δεν συνδυασθεί με αύξηση του αριθμού των Δικαστών και των δικαστικών γραμματέων και με την ολοκλήρωση της μηχανοργάνωσης των Δικαστηρίων δεν θα επέλθει επιτάχυνση της πολιτικής δίκης. Ζητούμενη παραμένει η ανάγκη για βελτίωση των όρων απονομής της Δικαιοσύνης από την Πολιτεία, ώστε οι Δικαστές να ασκούν απερίσπαστοι το λειτούργημά τους.
Who is Who
• Γεννήθηκε στη Σπάρτη Λακωνίας, όπου έζησε και τα μαθητικά της χρόνια.
• Φοίτησε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Δημόσιο καθώς και στο Ευρωπαϊκό Δίκαιο. Γνωρίζει την Αγγλική και τη Γαλλική γλώσσα.
• Εισήχθη το 1995 στην Εθνική Σχολή Δικαστών. Τοποθετήθηκε ως Πάρεδρος στο Πρωτοδικείο Αθηνών και υπηρέτησε ως Πρωτοδίκης στα Πρωτοδικεία Νάξου, Αθηνών και Κω. Προήχθη σε Πρόεδρο Πρωτοδικών στο Πρωτοδικείο Αθηνών, όπου παρέμεινε μέχρι την προαγωγή της στο βαθμό του Εφέτη.
• Εκλέγεται συνεχώς από το έτος 2006 ως μέλος του ΔΣ της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων, ενώ τα έτη 2012 - 2014 εξελέγη αναπλ. Γραμματέας της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων και στη συνέχεια Γεν. Γραμματέας αυτής, έως την εκλογή της στη θέση της Προέδρου.
• Μέλος της Εταιρείας Δικαστικών Λειτουργών για τη Δημοκρατία και τις Ελευθερίες και κατά τα έτη 2011 - 2014 εξελέγη Γεν. Γραμματέας αυτής, ενώ από το Δεκέμβριο του 2014 έως σήμερα κατέχει τη θέση της Αντιπροέδρου, αγωνιζόμενη εντός αυτής για την προάσπιση των ατομικών ελευθεριών και των κοινωνικών δικαιωμάτων.
• Είναι έγγαμη και μητέρα ενός τέκνου.
ΣΥΝ.: Κυρία Στενιώτη είστε η δεύτερη, μετά την κ. Θάνου που έκανε την αρχή, γυναίκα πρόεδρος της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων αλλά και η πρώτη Εφέτης, που ανέρχεται στη θέση αυτή. Θα θέλαμε να μας μιλήσετε αρχικά για τη δική σας πορεία, τα γεγονότα - σταθμούς στην προσωπική και επαγγελματική σας ζωή.
Μ. ΣΤΕΝΙΩΤΗ: Πράγματι, είμαι η δεύτερη γυναίκα Πρόεδρος της μεγαλύτερης Δικαστικής Ένωσης της χώρας, μετά την Πρόεδρο του Αρείου Πάγου και τέως Πρωθυπουργό κ. Βασιλική Θάνου - Χριστοφίλου. Μετά την πολύ επιτυχημένη θητεία της κ. Θάνου επί τριετία στην Προεδρία της Ένωσης, η ευθύνη για εμένα είναι ακόμη μεγαλύτερη καθώς και το βάρος να ανταποκριθώ στα καθήκοντά μου με το ίδιο σθένος και ήθος και την ίδια ικανότητα, αποφασιστικότητα και εργατικότητα, που επέδειξε η απελθούσα Πρόεδρος. Όσον αφορά τους σταθμούς στην επαγγελματική μου ζωή, θεωρώ ότι ήταν δύο ενσυνείδητες επιλογές, που έκανα. Η πρώτη να φοιτήσω στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και η δεύτερη στη νεοϊδρυθείσα, το έτος 1995, Εθνική Σχολή Δικαστών. Ήταν συνειδητή η επιλογή μου να γίνω Δικαστής. Με διαπνέει πάντα μια αίσθηση δικαίου, που την εφαρμόζω και στην καθημερινότητά μου. Τελειώνοντας τη Νομική Σχολή και τις μεταπτυχιακές μου σπουδές στο Δημόσιο και στο Ευρωπαϊκό Δίκαιο φοίτησα στην πρώτη σειρά της Εθνικής Σχολής Δικαστών. Κατόπιν, η επαγγελματική μου πορεία ήταν η συ- νηθισμένη για ένα Δικαστικό Λειτουργό. Υπηρέτησα ως Πάρεδρος στο Πρωτοδικείο Αθηνών, στη συνέχεια στο Πρωτοδικείο Νάξου, ως Πρωτοδίκης, ασκώντας ανακριτικά καθήκοντα, στο Πρωτοδικείο Κω και στο Πρωτοδικείο Αθηνών επί δέκα έτη και μάλιστα επί τέσσερα έτη ως Πρωτοδίκης και τρία ως Πρόεδρος Πρωτοδικών στο Τμήμα του Εμπορικού Δικαίου, δεδομένου ότι το Εμπορικό Δίκαιο είναι το αντικείμενο που κεντρίζει ιδιαίτερα το ενδιαφέρον μου καθώς συνεχώς εξελίσσεται. Τώρα δε, υπηρετώ ως Εφέτης στο Εφετείο Αθηνών.
ΣΥΝ.: Πώς βιώσατε τη μετάβαση από τη Σχολή Δικαστών στην πράξη πια ως δικαστής; Ήταν η άσκηση του Δικαστικού Λειτουργήματος έτσι όπως ιδεατά την είχατε φανταστεί;
Μ. ΣΤΕΝΙΩΤΗ: Η θεωρία πάντα διαφέρει από την πράξη. Ωστόσο, η άσκηση του Δικαστικού Λειτουργήματος ήταν και είναι, όπως την είχα φανταστεί, παρά τις αντίξοες συνθήκες κάτω από τις οποίες απονέμεται το Δίκαιο. Για να ασκήσεις τα καθήκοντα του Δικαστικού Λειτουργού πρέπει να αγαπάς αυτό κάνεις. Όποιος επιλέγει να γίνει Δικαστικός Λειτουργός για λόγους βιοπορισμού είναι καταδικασμένος να αποτύχει, γιατί η απονομή Δικαίου συνεπάγεται μεγάλη ευθύνη και έχει πολλές δυσκολίες. Ο Δικαστής έχει περιορισμένο προσωπικό χρόνο. Επιβάλλεται αυτοθυσία σε πολλές περιπτώσεις. Αλλά επειδή ήταν επιλογή μου και επειδή η άσκηση του λειτουργήματος αυτού προσφέρει μεγάλη ηθική ικανοποίηση καθώς τελειώνοντας η ημέρα νιώθεις ότι έχεις προσφέρει στο κοινωνικό σύνολο, ότι έχεις κάνει έργο, έχεις βάλει ένα λιθαράκι στην εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας και κατ’ επέκταση και του δημοκρατικού μας πολιτεύματος, βρίσκεις τελικά τη δύναμη να ανταπεξέλθεις στα δύσκολα καθήκοντα.
Άλλος σταθμός στην επαγγελματική μου πορεία ήταν η ενασχόληση με το «δικαστικό συνδικαλισμό», όπως λέγεται, εάν και δεν συμφωνώ με τον όρο, ήδη από το έτος 2004. Στην αρχή, οι συνάδελφοί μου, με τίμησαν με την ψήφο τους και εξελέγην μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων, τα έτη 2012 - 2014 κατείχα τη θέση της αναπληρωτή γενικής γραμματέως και έως την πρόσφατη εκλογή μου στη θέση της Προέδρου, ήμουν Γενική Γραμματέας της Ένωσης. Η ενασχόληση με την Ένωση ξεκίνησε από την ανάγκη που ένιωσα για βελτίωση των όρων απονομής της Δικαιοσύνης, από την ανάγκη να επικρατεί και στους κόλπους της Δικαιοσύνης ισότητα και διαφάνεια καθώς και από την ανάγκη να αντιμετωπίζεται ο Δικαστής όχι μόνο σαν Λειτουργός της Δικαιοσύνης που έχει μόνο υποχρεώσεις αλλά και ως εργαζόμενος και άνθρωπος, που έχει και δικαιώματα.
Η Δικαιοσύνη λειτουργεί με παρωχημένα εργαλεία και δεν εννοώ μόνο τις υποδομές, εννοώ και τους νόμους.
ΣΥΝ.: Ποιοι είναι οι στόχοι που έχετε θέσει για τη θητεία σας ως πρόεδρος της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων;
Μ. ΣΤΕΝΙΩΤΗ: Η συνέχιση του έργου, που ήδη ξεκινήσαμε από το έτος 2012 υπό την προεδρία της κ. Θάνου. Το Προεδρείο της Ένωσης, οι συνάδελφοι με τους οποίους με διακατέχουν οι ίδιες ιδέες και απόψεις και με τους οποίους έχω το ίδιο όραμα για τη Δικαιοσύνη, ήδη από το 2012, θελήσαμε να δώσουμε νέα πνοή στην Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων και αυτό που επιδιώκουμε είναι να ενισχύεται, ακόμη περισσότερο, το κύρος της Δικαιοσύνης, η εμπιστοσύνη των πολιτών προς το θεσμό, η οποία ήδη είναι πολύ μεγάλη, δεδομένου ότι έχει αποτελέσει καταφύγιο των πολιτών στις επικρατούσες δύσκολες οικονομικές συνθήκες. Επίσης, στόχο μας αποτελεί η διασφάλιση και ενίσχυση της προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας των Δικαστικών Λειτουργών στα πλαίσια του Συντάγματος και των Νόμων, η δημιουργία αξιοπρεπών συνθηκών άσκησης του λειτουργήματός μας, καθώς υπάρχουν πάρα πολλές ελλείψεις και σε ανθρώπινο προσωπικό και σε υποδομές, που καθιστούν τις συνθήκες άσκησης αυτή τη στιγμή αναξιοπρεπείς, η βελτίωση των όρων απονομής της Δικαιοσύνης και η συμβολή μας στην ανύψωση του μορφωτικού και επιστημονικού επιπέδου των μελών μας. Η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων έχει 2.800 μέλη - Δικαστές και Εισαγγελείς σε όλα τα δικαστήρια της Ελλάδας. Εκπροσωπούμε και τον ειρηνοδίκη του ακριτικού νησιού και τον Εφέτη Αθηνών και γινόμαστε αποδέκτες των αιτημάτων και των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι συνάδελφοι, στα οποία και πρέπει να προσπαθήσουμε να δώσουμε ικανοποιητικές λύσεις.
ΣΥΝ.: Όσον αφορά τον πρώτο στόχο που αναφέρατε, την ενίσχυση του κύρους της Δικαιοσύνης, προς ποιες κατευθύνσεις σκέφτεστε να συμβάλλετε για τον σκοπό αυτό;
Μ. ΣΤΕΝΙΩΤΗ: Το κύρος της Δικαιοσύνης είχε πληγεί το 2005, με το λεγόμενο «παραδικαστικό». Ενώ επρόκειτο στην πραγματικότητα για μεμονωμένες περιπτώσεις συναδέλφων, που δεν επέδειξαν το ήθος που απαιτείται να έχει ένας Δικαστικός Λειτουργός, δόθηκε μια γενικευμένη εντύπωση ότι όλο το Δικαστικό Σώμα είναι «διεφθαρμένο». Νομίζω ότι ήταν μεθοδευμένο και στοχευμένο για να απαξιωθεί η Δικαιοσύνη. Οι ίδιοι οι Δικαστικοί Λειτουργοί ήμασταν οι πρώτοι που θέλαμε την κάθαρση στο εσωτερικό της Δικαιοσύνης. Και αποδείχθηκε ότι ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις. Απλά η εκτελεστική εξουσία πολλές φορές επιδιώκει να έχει απαξιωμένη τη δικαστική εξουσία, διότι πιστεύει ότι έτσι χειραγωγείται πιο εύκο- λα. Όλα αυτά τα χρόνια προσπαθήσαμε να κλείσουμε αυτές τις πληγές και νομίζω ότι έχει αποκατασταθεί το κύρος της Δικαιοσύνης, γι’ αυτό άλλωστε απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της συντριπτικής πλειοψηφίας των πολιτών και είπα, ότι πρέπει απλά να διαφυλάξουμε το κύρος και να το ενισχύσουμε. Το κύρος δε διαφυλάσσεται και ενισχύεται όταν οι Λειτουργοί της Δικαιοσύνης, τις ημέρες της κρίσης που βιώνουμε, δεν κάνουν εκπτώσεις σε αρχές και αξίες και κυρίως στην αρχή του Κράτους Δικαίου και Πρόνοιας, που κατοχυρώνει το δημοκρατικό μας Σύνταγμα.
ΣΥΝ.: Έχετε καταμετρήσει αυτή τη στιγμή πόσα είναι τα κενά, οι ελλείψεις σε οργανικές θέσεις;
Μ. ΣΤΕΝΙΩΤΗ: Μόνο στο Πρωτοδικείο της Αθήνας οι κενές θέσεις είναι γύρω στις 50 σε σύνολο 436 οργανικών θέσεων. Δεν μιλάμε για τη γραμματειακή υποστήριξη, όπου είναι τεράστια τα κενά και για τα οποία δεν υπάρχει πρόβλεψη. Στο Πρωτοδικείο Αθηνών έχουν καταγραφεί 310 οργανικά κενά. Υπήρξε κάποια κάλυψη κενών οργανικών θέσεων γραμματέων από την κινητικότητα τις τελευταίες ημέρες αλλά αυτό δεν επαρκεί.
ΣΥΝ.: Αναφέρεστε στο θέμα της μετακίνησης των καθαριστριών του Υπουργείου Οικονομικών στις γραμματείες των Δικαστηρίων;
Μ. ΣΤΕΝΙΩΤΗ: Ναι. Νομίζω, ότι αυτό το θέμα έλαβε τεράστιες διαστάσεις, δίχως λόγο. Ενημερώθηκα από το Προεδρείο του Συλλόγου των Δικαστικών Υπαλλή- λων και μου ανέφερε, ότι πληρούσαν όλες τις προϋποθέσεις και η τοποθέτηση αυτή έγινε κατ’ εφαρμογή της νομοθεσίας για την κινητικότητα, που ισχύει από το 2013. Η μετακίνησή τους εγκρίθηκε από το Υπηρεσιακό Συμβούλιο, δεδομένου ότι πληρούσαν όλα τα απαιτούμενα τυπικά προσόντα, δηλαδή ήταν δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ή τεχνολογικής εκπαίδευσης. Εξάλλου, δεν πρέπει εκ προοιμίου να βάζουμε ετικέτες στους ανθρώπους και σε καμία περίπτωση η εργασία της καθαρί- στριας δεν σημαίνει έλλειψη προσόντων. Ζούμε στην Ελλάδα της ανεργίας ποσο- στού 30% στις παραγωγικές ηλικίες από 30 - 45 ετών. Ωστόσο, για να καλυφθούν τα κενά των Δικαστικών Υπαλλήλων πρέπει να γίνει διαγωνισμός για πρόσληψη ενός μεγάλου αριθμού δικαστικών γραμματέων και μάλιστα άμεσα, με δεδομένο ότι είναι σε εξέλιξη αλλά και πρόκειται να ξεκινήσουν πολύ μεγάλες ποινικές δίκες, κυρίως στο Εφετείο Αθηνών, που προβλέπεται ότι θα διαρκέσουν όχι ημέρες ή μήνες αλλά έτη... Έχει αλλάξει το έγκλημα, κυρίως το οικονομικό έγκλημα, που τα τε- λευταία χρόνια μας απασχολεί ιδιαίτερα. Και οι δίκες πλέον έχουν μεγάλη διάρκεια, λόγω του αντικειμένου τους, που είναι πολύπλοκο και εξειδικευμένο αλλά και του μεγάλου αριθμού των κατηγορουμένων σε κάθε δίκη.
Όσον αφορά τις κενές οργανικές θέσεις των Δικαστικών Λειτουργών είναι πάγιο αίτημά μας, το οποίο προς το παρόν δεν έχει εξετασθεί, η αύξηση των οργανικών θέσεων του πρώτου βαθμού, με αντίστοιχη αύξηση των εισαγόμενων στην Εθνική Σχολή Δικαστών, ώστε να συμπληρωθούν τα κενά που υπάρχουν. Η αιτούμενη από εμάς αύξηση των οργανικών θέσεων θα αποτελέσει μονόδρομο για το αρμόδιο Υπουργείο Δικαιοσύνης λόγω της ισχύος από 1.1.2016 του νέου Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, δεδομένου ότι εάν η έναρξη ισχύος αυτού δεν συνδυασθεί με αύξηση των οργανικών θέσεων των Δικαστών του πρώτου βαθμού και πλήρωση αυτών, με πλήρωση των κενών οργανικών θέσεων των δικαστικών γραμματέων και με την ολοκλήρωση της μηχανοργάνωσης των Δικαστηρίων είναι βέβαιο ότι δεν θα επιτευχθεί ο επιδιωκόμενος σκοπός του, που είναι η επιτάχυνση της πολιτικής δίκης.
ΣΥΝ.: Ποια είναι η άποψή σας για τη διάσπαση του Πρωτοδικείου της Αθήνας σε τρία;
Μ. ΣΤΕΝΙΩΤΗ: Σίγουρα, ο υδροκεφαλισμός είναι ένα πρόβλημα. Το έχουμε συ- ζητήσει παλαιότερα το θέμα της διάσπα- σης σε τρία μεγάλα πρωτοδικεία, Δυτικής, Νότιας Αττικής και να παραμείνει και των Αθηνών. Θα συνέβαλε μεν στην ελάφρυνση του Πρωτοδικείου Αθηνών, το οποίο πλέον δεν έχει τις αναγκαίες υποδομές να δεχθεί τέτοιο μεγάλο όγκο δικαστικών υποθέσεων, οι οποίες θα αυξηθούν ακόμη περισσότερο με την εφαρμογή του νέου Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας αλλά θα δημιουργούσε παράλληλα και μεγάλα προβλήματα, κυρίως στα διαδικαστικά ζητήματα. Πρέπει δε να λαμβάνουμε υπόψη μας και τον δικηγόρο, ο οποίος είναι συλλειτουργός της Δικαιοσύνης. Σκεφτείτε έναν δικηγόρο, ο οποίος καλείται, κάτω από τις ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες, που ασκεί τα καθήκοντά του αυτή τη στιγμή, να πρέπει να μεταβαίνει στη νότια Αττική, να πάει στην Αθήνα και στη δυτική Αττική, θα ήταν δύσκολο. Οπότε αυτή τη στιγμή δεν είναι συνετό, να τίθεται τέτοιο ζήτημα διάσπασης του Πρωτοδικείου Αθηνών.
ΣΥΝ.: Ποιες είναι οι προτάσεις της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων για την επιτάχυνση της δικαιοσύνης;
Μ. ΣΤΕΝΙΩΤΗ: Κατ’ αρχήν, να αναφέρω ότι οι Δικαστικοί Λειτουργοί σε καμία περίπτωση δεν είναι υπεύθυνοι για τους ρυθμούς απονομής της Δικαιοσύνης και για την καθυστέρηση αυτής. Οι περιπτώσεις των Δικαστών που έχουν αργούς ρυθμούς στην έκδοση των αποφάσεων είναι ελάχιστες και οφείλονται, σε μεγάλο ποσοστό, σε προβλήματα υγείας.
ΣΥΝ.: Έχει τεθεί από κυβερνητικούς και άλλους παράγοντες το ζήτημα της μείωσης των δικαστικών διακοπών, θεωρώντας ότι με αυτό τον τρόπο θα έχουμε επιτάχυνση της δικαιοσύνης. Ποια είναι η άποψή σας; Θα βοηθούσε ένα τέτοιο μέτρο;
Μ. ΣΤΕΝΙΩΤΗ: Η μείωση των δικαστικών διακοπών θα συνέβαλε στην επιτάχυνση της Δικαιοσύνης, εάν ήταν πραγματικά διακοπές. Αντίθετα, οι λεγόμενες δικαστικές διακοπές είναι το μοναδικό χρονικό διάστημα που οι Δικαστικοί Λειτουργοί μπορούν απερίσπαστοι από τις πολλές υπηρεσιακές τους υποχρεώσεις να επεξεργασθούν τις εκκρεμείς υποθέσεις που χρεώθηκαν κατά το προηγούμενο δικαστικό έτος. Επομένως, μια τέτοια πρόταση με βρίσκει αντίθετη.
Η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων έχει υποβάλει, κατ’ επανάληψη, προτάσεις για την επιτάχυνση της Δικαιοσύνης. Απαιτείται ο εκσυγχρονισμός της Δικαιοσύνης, με τρόπο όμως, ώστε να ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες επιτάχυνσης αυτής και με σεβασμό στις αρχές και τις αξίες του Κράτους Δικαίου. Είναι απαραίτητο να επανεξετάσουμε το δικαιϊκό μας σύστημα, να αντιμετωπίσουμε τις διάφορες παθογένειες του δικονομικού μας συστήματος, να προχωρήσουμε σε απλοποίηση των διαδικασιών, σε φιλτράρισμα των εισαγόμενων δικογράφων, ώστε να εκδικάζονται μόνο οι υποθέσεις που έχουν ανάγκη, πραγματικά, από δικαστική κρίση, σε αφαίρεση δικαστηριακής ύλης που έχει καθαρά διεκπεραιωτικό χαρακτήρα, σε ενίσχυση και υποχρεωτικότητα της δικαστικής μεσολάβησης σε κατηγορίες υποθέσεων (π.χ. οικογενειακές διαφορές, μισθωτικές για καταβολή μισθωμάτων, εργατικές για καταβολή δεδουλευμένων αποδοχών κ.λπ.), η ρητή πρόβλεψη συνοπτικής αιτιολογίας σε κατηγορίες υποθέσεων κ.λπ. Η αποσπασματική νομοθέτηση με σκοπό την ταχεία δίκη, όπως έχει γίνει έως τώρα, κάθε άλλο παρά συμβάλλει στην επίτευξη του σκοπού αυτού. Η Δικαιοσύνη λειτουργεί με παρωχημένα εργαλεία και δεν εννοώ μόνο τις υποδομές, εννοώ και τους νόμους. Και γι’ αυτό λέω ότι πρέπει να επανεξετάσουμε το δικαιϊκό μας σύστημα και το δικονομικό μας σύστημα και να το διαμορφώσουμε από την αρχή, ώστε ν’ ανταποκρίνεται στις κοινωνικοοικονομικές εξελίξεις. Δέκα χρόνια πριν, ποιος θα μπορούσε να φανταστεί ότι θα κατακλύζονται τα Ειρηνοδικεία από τις αιτήσεις υπαγωγής στα υπερχρεωμένα νοικοκυριά;
ΣΥΝ.: Κρίνετε συνεπώς ότι απαιτείται ο σχεδιασμός εξαρχής ενός νέου Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας;
Μ. ΣΤΕΝΙΩΤΗ: Ακριβώς. Ένας νέος ΚΠολΔ εξ αρχής, με άλλο πνεύμα. Όπως ανέφερα ήδη πρέπει να υπάρξει απλοποίηση των διαδικασιών και φιλτράρισμα των εισαγόμενων υποθέσεων κατά την κατάθεση αυτών. Ποιες υποθέσεις έχουν ανάγκη από εξέταση μαρτύρων; Θα εισάγονται στο ακροατήριο για εξέταση μαρτύρων. Ποιες όχι; Θα χρεώνονται στο Δικαστή προς έκδοση απόφασης. Ποιες επιδέχονται δικαστική μεσολάβηση; Θα υπάγονται στη δικαστική μεσολάβηση. Μία πρόταση, την οποία έκανα στη δεύτερη επιτροπή του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας που συμμετείχα, την οποία είχε συστήσει ο υπουργός ο κ. Παρασκευόπουλος (η οποία όπως ξέρετε, δεν ολοκλήρωσε τις εργασίες της και τελικά υιοθετήθηκε το παλιό σχέδιο του ΚΠολΔ) ήταν η υπαγωγή υποχρεωτικά στη δικαστική μεσολάβηση των οικογενειακών διαφορών. Μελετώντας τα στατιστικά στοιχεία στο Πρωτοδικείο της Αθήνας του έτους 2012-2013 είδα ότι οι οικογενειακές υποθέσεις κάλυπταν το 1/10 σχεδόν της δικαστηριακής ύλης και των εκδιδόμενων αποφάσεων. Είχα προτείνει λοιπόν, οι υποθέσεις αυτές να υπαχθούν υποχρεωτικά στη δικαστική μεσολάβηση. Ένα παράδειγμα κλασικό, που αναφέρεται σε συνέδρια και σεμινάρια για την εφαρμογή της δικαστικής μεσολάβησης στις οικογενειακές διαφορές και το έχουμε δανεισθεί από διάλογο, που έλαβε χώρα σε δικαστήριο των Η.Π.Α., είναι αυτό με το δικαστή που έχει τους δυο γονείς απέναντί του και ρωτάει τη μητέρα, «αγαπάς το παιδί σου;» «Το αγαπώ», ρωτάει τον πατέρα, «αγαπάς το παιδί σου;». «Το αγαπώ». «Εγώ το παιδί σας δεν το αγαπώ, γιατί δεν το ξέρω, και ωστόσο, αντιδικώντας, ήρθατε σε μένα να επιλύσετε τη διαφορά σας». Το παράδειγμα αυτό θέλει να καταδείξει ότι οι παραπάνω διαφορές μπορούν να επιλυθούν με τη μεσολάβηση, κατά την οποία ο Δικαστής θα λειτουργήσει «συμφιλιωτικά» για τις δύο πλευρές και προς το συμφέρον τόσο των γονέων όσο και των παιδιών. Και κάτι άλλο το οποίο πιστεύω ότι πρέπει να εφαρμόσουμε στην Ελλάδα είναι η ενιαία οικογενειακή δίκη. Δηλαδή, από τη στιγμή που έχει επέλθει διάσταση της έγγαμης συμβίωσης να επιλύονται όλες οι ανακύπτουσες διαφορές μαζί σε μία δίκη. Τώρα, απασχολούνται τα δικαστήρια με πολλαπλές δίκες: προσωρινή διαταγή, ασφαλιστικά μέτρα, αγωγή, έφεση. Ανοίγει άλλη δίκη για την επιμέ- λεια, άλλη για τη διατροφή, άλλη για την επικοινωνία και σ’ όλους τους βαθμούς. Και αυτές οι υποθέσεις συνήθως δημιουργούν και ποινικές διαστάσεις. Επομένως, θα απασχολήσουμε έπειτα και το ποινικό δικαστήριο. Αυτό που ανέφερα, είναι ένα παράδειγμα ως προς τις οικογενειακές διαφορές. Η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων έχει επεξεργασθεί προτάσεις, που αφορούν όλες τις διαδικασίες και οι οποίες θα συμβάλλουν όχι μόνο στην ταχεία δίκη αλλά και στην ποιοτική δίκη.
ΣΥΝ.: Πιστεύετε ότι ο νέος Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας θα βοηθήσει προς την κατεύθυνση της επιτάχυνσης;
Μ. ΣΤΕΝΙΩΤΗ: Εμείς είχαμε εκφράσει τις αντιρρήσεις μας ως προς την υιοθέτηση αυτού του σχεδίου. Πιστεύουμε ότι πρέπει να γίνει εκσυγχρονισμός και εξορθολογισμός του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας. Όμως, η υιοθέτηση αυτού του σχεδίου δεν μας βρίσκει σύμφωνους, όπως και τον υπόλοιπο νομικό κόσμο. Οι δικηγόροι, με ποσοστό 90%, σε δημοψήφισμα απέρριψαν τις τροποποιήσεις αυτές. Οι αντιρρήσεις μας επικεντρώθηκαν σε δύο κυρίως κεφάλαια. Το πρώτο είναι αυτό της διαδικασίας ενώπιον των πρωτοβαθμίων δικαστηρίων. Εισάγει ένα νέο πρότυπο δίκης, που βασίζεται στην έγγραφη διαδικασία και αναιρεί τις αρχές της αμεσότητας και της προφορικότητας, που διαπνέουν την πολιτική δίκη έως σήμερα, γι’ αυτό πολλοί μίλησαν για «βουβή δίκη». Και το άλλο κεφάλαιο που συγκέντρωσε τα πυρά ήταν αυτό της αναγκαστικής εκτέλεσης και ειδικότερα της κατάταξης των πιστωτών, όπου εμφαίνεται η νομοθέτηση με συγκυριακά κριτήρια, δεδομένου ότι επιχειρείται η ενίσχυση των χρηματοπιστωτικού συστήματος σε βάρος των εργαζομένων.
ΣΥΝ.: Μιλήσατε ήδη για τη βοήθεια που θα μπορούσε να προσφέρει προς την κατεύθυνση της επιτάχυνσης της δικαιοσύνης η δικαστική μεσολάβηση. Πιστεύετε ότι προς την ίδια κατεύθυνση θα μπορούσε να βοηθήσει και η προσφυγή στη διαμεσολάβηση;
Μ. ΣΤΕΝΙΩΤΗ: Είναι βέβαιο, ότι πρέπει να αναζητήσουμε εναλλακτικές μεθόδους επίλυσης των διαφορών. Ωστόσο, οι Έλληνες πολίτες δεν είναι εξοικειωμένοι με τέτοιες μεθόδους και δεν έχουν εμπιστοσύνη σ’ αυτές, σε αντίθεση με τη Δικαιοσύνη. Οι πολέμιοι του θεσμού της εξωδικαστικής επίλυσης των διαφορών με διαμεσολάβηση μιλούν ακόμη και για αντισυνταγματική «ιδιωτικοποίηση της Δικαιοσύνης». Συνεπώς, θεωρώ απαραίτητο να ενισχύσουμε, κατ’ αρχήν, τη δικαστική μεσολάβηση, θεσμό, ο οποίος, εάν και νέος, σημειώνει ικανοποιητικά αποτελέσματα και να επισημάνουμε τα πλεονεκτήματα αυτής και δη την επίλυση των διαφορών ταχύτερα και οικονομικότερα, με μία ευέλικτη διαδικασία και με αποφυγή των μειονεκτημάτων της αντιδικίας στο ακροατήριο.
Η δικαστική μεσολάβηση συμβάλλει στην ταχεία απονομή της Δικαιοσύνης, αφού σε περίπτωση «επιτυχίας» αποφεύγονται όχι μία αλλά περισσότερες δίκες.
ΣΥΝ.: Τι σκοπεύετε να κάνετε για τη διάδοση της δικαστικής διαμεσολάβησης στο δικαστικό σώμα;
Μ. ΣΤΕΝΙΩΤΗ: Στη δικαστική μεσολάβηση αναφέρθηκα ήδη, όσον αφορά τις οικογενειακές διαφορές και στα πλεονεκτήματα αυτής. Γενικά τώρα, πρέπει να σας αναφέρω ότι η δικαστική μεσολάβηση συμβάλλει στην ταχεία απονομή της Δικαιοσύνης, δεδομένου ότι σε περίπτωση «επιτυχίας» αποφεύγονται όχι μία αλλά περισσότερες δίκες και συγκεκριμένα αυτές επί των ενδίκων μέσων, δικών περί την εκτέλεση, συναφών δικών κ.λπ. αλλά και πολλών ποινικών δικών, καθότι είναι συνηθισμένη η ποινικοποίηση των αστικών διαφορών. Σήμερα η προσφυγή στο θεσμό αυτό είναι προαιρετική, ωστόσο έχει σημειώσει επιτυχία, διότι παρέχει τα εχέγγυα της δικαστικής απόφασης, ο διάδικος παρίσταται με τον πληρεξούσιο δικηγόρο του ή εκπροσωπείται απ’ αυτόν και η διαφορά του επιλύεται άμεσα. Σε περίπτωση που τα αντίδικα μέρη καταλήξουν σε συμφωνία θα έχει ασχοληθεί με την ένδικη υπόθεση ένας και μοναδικός δικαστής. Βέβαια σε περίπτωση που δεν καταλήξουν σε συμ- φωνία δεν τους στερείται σε καμία περί- πτωση το δικαίωμα να προσφύγουν στο Δικαστήριο ασκώντας αγωγή. Όμως, για την ενίσχυση του θεσμού, πλην της υποχρεωτικότητας για κατηγορίες υποθέσεων, επιβάλλεται η επαρκής κατάρτιση των δικαστών μεσολαβητών, οι οποίοι, ο ίδιος ο νόμος απαιτεί, να είναι έμπειροι δικαστές καθώς και η εξειδικευμένη ενασχόληση με τη μεσολάβηση. Επομένως, προς αυτήν την κατεύθυνση πρέπει να εργασθούμε, της κατάρτισης και της εξειδίκευσης, μέ- σω εκπαιδευτικών προγραμμάτων, που η Ένωση προτίθεται να οργανώσει. Στο σημείο αυτό, να σημειώσω ότι η Ένωση δίνει βαρύτητα στην επιμόρφωση των Δικαστικών Λειτουργών και αν και το δικαστικό έτος έχει ξεκινήσει μόλις ενάμιση μήνα, ήδη έχουμε οργανώσει ένα σεμινάριο για το Δίκαιο του Ελεύθερου Ανταγωνισμού, ένα συνέδριο για τις πρόσφατες τροποποιήσεις του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας και πρόγραμμα αγγλικής νομικής ορολογίας.
ΣΥΝ.: Πιστεύετε ότι στην πράξη τα 2 νέα άρθρα του ΚΠολΔ (116Α και 214Γ) θα δώσουν ώθηση στον θεσμό της διαμεσολάβησης;
Μ. ΣΤΕΝΙΩΤΗ: Ο Δικαστής, ούτως ή άλλως, όταν αντιλαμβάνεται ότι υπάρχει πεδίο και διάθεση των μερών για συμβιβαστική επίλυση της διαφοράς ενθαρρύνει και υποστηρίζει αυτή και διατυπώνει προτάσεις συμβιβασμού με συνεκτίμηση της πραγματικής και νομικής κατάστασης. Συ- νεπώς, το άρθρο 116Α δεν θα συνεισφέρει κάτι παραπάνω ως προς αυτήν την κατεύθυνση. Όσον αφορά την ενθάρρυνση από το Δικαστήριο προς τους διαδίκους για προσφυγή σε διαδικασία διαμεσολάβησης πρέπει να λεχθεί ότι η διαμεσολάβηση επιτελεί συμφιλιωτική λειτουργία, επομένως, θεωρώ ότι εναπόκειται περισσότερο στη βούληση και διάθεση των μερών η προσφυγή στη διαδικασία διαμεσολάβησης και εξ αυτού του λόγου οι ως άνω διατάξεις δεν θα έχουν την επιθυμητή ανταπόκριση στην πράξη. Αυτό όμως που πρέπει να πράξουμε, παρά την έλλειψη εξοικείωσης και την επιφυλακτικότητα των διαδίκων απέναντι στη διαμεσολάβηση, που προανέφερα, είναι να αναδείξουμε τα πλεονεκτήματα αυτής, η οποία (διαμεσο- λάβηση) έχει αξία από μόνη της σαν μέθοδος επίλυσης των διαφορών και όχι να την προβάλλουμε ως δυνατότητα μείωσης της πίεσης του δικαστικού συστήματος.
ΣΥΝ.: Η τ. πρόεδρος κ. Θάνου μας είχε αναφέρει ότι οι μισοί περίπου δικαστές δεν χρησιμοποιούν ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Με δεδομένο ότι η πολιτεία αδρανεί, τόσο όσον αφορά στη χορήγηση ηλεκτρονικών υπολογιστών όσο και στην οργάνωση σεμιναρίων εκμάθησης της χρήσης τους και κυρίως της χρήσης των βάσεων δεδομένων, έχετε θέσει κάποιους στόχους προς την κατεύθυνση αυτή, η οποία θα οδηγούσε και σε επιτάχυνση αλλά και σε ποιοτικότερη λειτουργία της δικαιοσύνης;
Μ. ΣΤΕΝΙΩΤΗ: Οι νέες γενιές των Δικαστικών Λειτουργών που αποφοιτούν από την Εθνική Σχολή Δικαστών κάνουν όλοι χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών. Είναι, ωστόσο, γεγονός ότι ένας σημαντικός αριθμός των μεγαλύτερων συναδέλφων δεν γνωρίζουν τη χρήση αυτών και έτσι δυ- σχεραίνεται το έργο τους κυρίως λόγω της μη δυνατότητας πρόσβασης στις τράπεζες νομικών πληροφοριών. Είναι υποχρέωση της Πολιτείας η χορήγηση ηλεκτρονικών υπολογιστών στους Δικαστικούς Λειτουργούς. Επειδή όμως διαχρονικά παρατηρείται αδράνεια, ήδη με δική μας πρωτοβουλία από το περασμένο δικαστικό έτος έχει διανεμηθεί μεγάλος αριθμός φορητών ηλεκτρονικών υπολογιστών σε πολλούς συναδέλφους των Δικαστηρίων της χώρας και έχει διοργανωθεί το πρώτο σεμινάριο επιμόρφωσης και μάλιστα ξεκινήσαμε από τους συναδέλφους του Ανωτάτου Δικα- στηρίου, από τον Άρειο Πάγο και έπεται η εκπαίδευση των συναδέλφων που υπηρετούν στο Πταισματοδικείο Αθηνών.
ΣΥΝ.: Ένα άλλο καίριο ζήτημα είναι η μηχανοργάνωση των δικαστηρίων στο πρότυπο του Αρείου Πάγου και του Συμβουλίου της Επικρατείας για την άμεση πρόσβαση δικηγόρων αλλά και πολιτών στις αποφάσεις των δικαστηρίων. Τι στοχεύετε να κάνετε προς τον σκοπό αυτό;
Μ. ΣΤΕΝΙΩΤΗ: Η μηχανοργάνωση των Δικαστηρίων είναι επίσης υποχρέωση της Πολιτείας. Εμείς, συνεχώς επισημαίνουμε την αναγκαιότητα αυτή, δηλαδή την πλήρη μηχανοργάνωση όλων των Δικαστηρίων της χώρας, τη στελέχωση των σχετικών τμημάτων με εξειδικευμένους επιστήμονες καθώς και την εκπαίδευση των Δικαστικών Λειτουργών, των δικηγόρων και των γραμματέων στην ψηφιακή δίκη (ηλεκτρονική κατάθεση των δικογράφων και των άλλων εγγράφων της δίκης, ηλεκτρονική τήρηση πρακτικών, ψηφιακές υπογραφές κλπ.). Το αισιόδοξο είναι ότι στο πλαίσιο του στρατηγικού σχεδίου για τη Δικαιοσύνη, το οποίο αυτό το διάστημα επεξεργάζονται Ομάδες Εργασίας στο Υπουργείο Δικαιοσύνης, στις οποίες μετέχουν και εκπρόσωποί μας, περιλαμβάνεται και η βελτιστοποίηση της ροής της πολιτικής και ποινικής δίκης και της τεχνικής υποστήριξης αυτής και ευελπιστώ, ότι θα επιτευχθεί, με καθυστέρηση πολλών ετών, ο εκσυγχρονισμός της Δικαιοσύνης. Δεν υπάρχουν άλλωστε άλλα χρονικά πε- ριθώρια. Διάβαζα στον τύπο ότι δικογρα- φία 80.000 σελίδων στη Γερμανία είναι ολόκληρη σε ηλεκτρονική μορφή, την παίρνει ο δικαστής, ο γραμματέας, όλοι οι παράγοντες της δίκης σε ένα «στικάκι» και δεν μεταφέρουν τους όγκους των δι- κογραφιών που έχουμε εδώ. Ήδη στα αρ- χεία όλων των δικαστηρίων δεν υπάρχει διαθέσιμος χώρος. Δεν υπάρχει δυνατότητα για αποθήκευση. Και οι ανάγκες για αποθήκευση θα είναι πολύ μεγαλύτερες με τον νέο Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας. Η εικόνα, που συχνά βλέπουμε στα Δικαστήρια, Δικαστικοί Λειτουργοί ή Γραμματείς να μεταφέρουν τις δικογραφίες με «καρότσια του σούπερ μάρκετ» δεν νομίζω ότι ταιριάζει σε ευρωπαϊκή χώρα, ούτε ότι συμβάλλει στο κύρος του Δικαστή και της Δικαιοσύνης συνολικά. Επομένως, είναι επιτακτική ανάγκη να περάσουμε στην ηλεκτρονική δικαιοσύνη σύντομα.
ΣΥΝ.: Ο κ. Τέντες σε πρόσφατη συνέντευξή του μας δήλωσε ότι ο θεσμός της αξιολόγησης των δικαστικών λειτουργών δεν λειτουργεί ικανοποιητικά με αποτέλεσμα να υπάρχει μια ισοπεδωτική πρακτική στις προαγωγές. Συμμερίζεστε την άποψη αυτή;
Μ. ΣΤΕΝΙΩΤΗ: Η άποψη αυτή με βρίσκει αντίθετη. Η αξιολόγηση των Δικαστικών Λειτουργών γίνεται με επαρκή τρόπο, με την ετήσια επιθεώρηση, κατά την οποία ο Επιθεωρητής - Δικαστής μεταβαίνει ο ίδιος στη δικαστική περιφέρεια που ασκεί τα καθήκοντά του ο επιθεωρούμενος και μετά και από προσωπική επαφή με τον τελευταίο, διαμορφώνει άποψη για την ποιότητα των αποφάσεων που εκδίδει, για την ταχύτητα, για την επιστημονική κατάρτιση, την κρίση, την αντίληψή του καθώς και την υπηρεσιακή και κοινωνική του συμπεριφορά. Στη συνέχεια δε συντάσσει σχετική έκθεση, η οποία λαμβάνεται υπόψη στις προαγωγές, που θα επακολουθήσουν στην υπηρεσιακή του πορεία. Από τη στιγμή που συνεκτιμώνται όλα τα ανωτέρω προσόντα για την προαγωγή και δεν λαμβάνεται υπόψη μόνο η αρχαιότητα (χρόνος εισαγωγής στο Δικαστικό Σώμα) δεν μπορούμε να μιλάμε για ισοπεδωτική πρακτική στις προαγωγές.
Η εικόνα, που συχνά βλέπουμε στα Δικαστήρια, Δικαστικοί Λειτουργοί ή Γραμματείς να μεταφέρουν τις δικογραφίες με «καρότσια του σούπερ μάρκετ» δεν ταιριάζει σε ευρωπαϊκή χώρα.
ΣΥΝ.: Θεσμικά η ανεξαρτησία της δικαστικής εξουσίας είναι κατοχυρωμένη. Στην πράξη έχουμε όλοι ακούσει για παράγοντες που παρεμβαίνουν στον χώρο της Δικαιοσύνης. Ποιο το δικό σας σχόλιο;
Μ. ΣΤΕΝΙΩΤΗ: Η ανεξαρτησία των Δικαστικών Λειτουργών είναι το θεμέλιο του Κράτους Δικαίου, είναι οργανωτική βάση του δημοκρατικού πολιτεύματος. Ανεξαρτησία σημαίνει έλλειψη εξάρτησης από την πολιτική εξουσία και αποχή από τη λήψη αποφάσεων σκοπιμότητας. Σημαίνει ότι ο δικαστής υπηρετεί την κοινωνία και όχι την εκτελεστική εξουσία. Ανεξάρτητη δικαιοσύνη είναι αυτή που μεριμνά για την προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών, για την ισονομία και την εύρυθμη λειτουργία της οικονομικής και κοινωνικής ζωής της χώρας. Οι προσπάθειες παρέμβασης, κυρίως της εκτελεστικής εξουσίας στο έργο της δικαστικής εξουσίας, εξαρτώνται από την αντίληψη της πρώτης για το θεσμό της Δικαιοσύνης και από το σεβασμό ή όχι της συνταγματικής αρχής της διάκρισης των λειτουργιών. Η ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης εξαρτάται από τον ίδιο το Δικαστή. Οι Έλληνες Δικαστές διαθέτουν σθένος, ήθος και υψηλό φρόνημα ώστε ν’ αποκρούουν κάθε προσπάθεια παρέμβασης. Θεωρώ, ότι δεν υπάρχει «εύφορο έδαφος» για χειραγώγηση της Δικαιοσύνης από τους εκάστοτε κυβερνώντες. Αλλά και σε περιπτώσεις, που με νομοθετικές παρεμβάσεις έγινε προσπάθεια να περιορισθεί η προσωπική και λειτουργική ανεξαρτησία των Δικαστών και να δημιουργηθεί υπηρεσιακή ανασφά- λεια, η Ένωση αντέδρασε και άρθρωσε σοβαρό, υπεύθυνο και τεκμηριωμένο λόγο.
ΣΥΝ.: Ποια είναι τα προσόντα που πρέπει να έχει ο δικαστής κατά την άποψή σας και τι θα συμβουλεύατε τον νέο δικαστή για να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες του λειτουργήματός σας;
Μ. ΣΤΕΝΙΩΤΗ: Αυτά που προανέφερα, και διαθέτουν οι Έλληνες Δικαστές, σθένος, ήθος, αντικειμενικότητα καθώς και υπευθυνότητα, ευσυνειδησία και εργατικότητα. Οι νομικές γνώσεις είναι δεδομένες, καθότι εισάγονται στο Δικαστικό Σώμα μετά από απαιτητικές εξετάσεις και εκπαίδευση - φοίτηση στην Εθνική Σχολή Δικαστών, η οποία, κατά την άποψή μου, πρέπει να επεκταθεί και για τους Ειρηνοδίκες, οι οποίοι, δυστυχώς, αρκούνται μόνο σε επιμορφωτικά σεμινάρια. Οι δυσκολίες κατά την άσκηση των καθηκόντων μας είναι πολύ μεγάλες, ωστόσο η συντριπτική πλειοψηφία των Δικαστικών Λειτουργών έχουμε επιλέξει την εισαγωγή στο Δικαστικό Σώμα ενσυνείδητα και επομένως μπορούμε να τις αντιμετωπίζουμε. Τόσο δε ο νέος Δικαστής, όσο και κάθε Δικαστής, πρέπει να έχει επίγνωση ότι αποτελεί το τελευταίο καταφύγιο των πολιτών και των κοινωνικών ομάδων και ότι η Δικαιοσύνη, την οποία υπηρετεί πρέπει να έχει τρία χαρακτηριστικά, να είναι δημοκρατική, σύγχρονη και αποτελεσματική, ώστε να εξασφαλίζει στους πολίτες ορθότερη και ταχύτερη απονομή του δικαίου.
ΣΥΝ.: Κυρία Πρόεδρε σας ευχαριστούμε.
Μ. ΣΤΕΝΙΩΤΗ: Κι εγώ σας ευχαριστώ.
