Πριν λίγες ημέρες, σε συνέντευξη του σε γνωστό τουρκικό τηλεοπτικό δίκτυο, ο Τούρκος πρωθυπουργός Ρετζέπ Νταγίπ Ερντογάν, σε ερώτηση για τη πιθανότητα επαναλειτουργίας της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, καθόρισε τα ανταλλάγματα που θα έπρεπε να προσφέρει η ελληνική κυβέρνηση προκειμένου κάτι τέτοιο να καταστεί δυνατό. Συγκεκριμένα, ζήτησε την τοποθέτηση μουφτή στη Ξάνθη και την ανέγερση τζαμιών σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
Γιατί όμως προχώρησε ο Τούρκος πρωθυπουργός σε μία τέτοια δήλωση; Όπως δήλωσε και ο Υπουργός Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου, η τουρκική πλευρά θεωρεί ότι ενώ προσφέρει συνεχώς διευκολύνσεις και δικαιώματα προς την ελληνική μειονότητα, η Ελλάδα βρίσκει λόγους να καθυστερεί την πραγματοποίηση κάθε υποχρέωσης που έχει αναλάβει.
Είναι προφανές πως η Τουρκία προσπαθεί να στηρίξει νομικά τις αξιώσεις αυτές επικαλούμενη την αρχή της αμοιβαιότητας, αρχή που διέπει τις σχέσεις μεταξύ των κρατών κατά το διεθνές δίκαιο και προάγει τη μεταξύ τους συνεργασία.Εντούτοις, φαίνεται πως μία σημαντική παράμετρος λησμονείται: Η αρχή της αμοιβαιότητας δεν εφαρμόζεται σε συνθήκες δικαιωμάτων του ανθρώπου, καθώς η προστασία τους δεν μπορεί να τελεί υπό την αίρεση υιοθέτησης ανάλογων πρακτικών εκ μέρους άλλων κρατών.[1]Αυτό συνεπάγεται ξεκάθαρα πως η ρήτρα αυτή υποχωρεί μπροστά σε κάθε παραβίαση των δικαιωμάτων των μειονοτήτων.
Παράλληλα, η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης (ΚΣΣΕ) χαρακτήρισε την καταχρηστική αναφορά στην αρχή της αμοιβαιότητας εκ μέρους της Ελλάδας και της Τουρκίας ως αναχρονιστική και εν δυνάμει επιζήμια.[2]
Το ερώτημα είναι κατά πόσον θεωρείται σύμφωνο με το γενικότερο πνεύμα του διεθνούς δικαίου μία χώρα που έχει παραβιάσει επανειλημμένα τη συγκεκριμένη αρχή και για τούτο έχει καταδικαστεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, να την επικαλείται προκειμένου να προστατέψει τα συμφέροντα της.Μία τέτοια στάση θεωρείται αντίθετη προς την αρχή του estoppel.Πρόκειται για την υποχρέωση του κάθε κράτους να είναι συνεπές ως προς τη θέση που υιοθετεί ενώπιον μιας πραγματικής ή νομικής κατάστασης.[3]Αποτελεί μία ακόμη γενική αρχή του διεθνούς δικαίου, που αποτρέπει τα κράτη από την επίδειξη ασυνεπούς συμπεριφοράς εις βάρος άλλων κρατών.
Ο Νταγίπ Ερντογάν επιχειρεί, λοιπόν, να «κλείσει» συμφωνία με την ελληνική κυβέρνηση, καθιστώντας αντικείμενο των μεταξύ τους διαπραγματεύσεων τόσο ιστορικά κτίρια με μείζονα πολιτιστική σημασία σε οικουμενικό επίπεδο όσο και δικαιώματα και ελευθερίες μειονοτικών πληθυσμών.Ξεχνά, όμως, ότι έτσι υποβαθμίζει την αξία όσων προσπαθεί να διεκδικήσει.
[1] Ντιλέκ Κουρμπάν-Κωνσταντίνος Τσιτσελίκης, ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΜΟΙΒΑΙΟΤΗΤΑΣ:ΤΑ ΜΕΙΟΝΟΤΙΚΑ ΒΑΚΟΥΦΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ, Αύγουστος 2010,TESEV YAYINLARI
[2] Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης (ΚΣΣΕ), Θρησκευτική ελευθερία και δικαιώματα του ανθρώπου για τις μη-μουσουλμανικές μειονότητες στην Τουρκία και τη μουσουλμανική μειονότητα στην Θράκη (Ανατολική Ελλάδα), Ψήφισμα 1704, 2010, παρ. 8
[3] I.C.MacGibbon, Estoppel in International Law, Cambridge Journals, International and Comparative Law Quarterly,Vol.7,Issue 3,July 1958, pp 468-513
