Το Ευρωπαϊκό Ένταλμα Σύλληψης. Γράφει η Βάσω Νάσιου

Το Ευρωπαϊκό Ένταλμα Σύλληψης(ΕΕΣ),το οποίο θεσπίστηκε με Απόφαση-Πλαίσιο(ΑΠ) του Συμβουλίου στις 13 Ιουνίου 2002,αποτελεί τομή στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης(ΕΕ),καθώς όχι μόνο ενισχύει τη συνεργασία των Κρατών-Μελών στον τομέα των ποινικών υποθέσεων,η οποία ούτως ή άλλως προϋπήρχε μέσα από το θεσμό της έκδοσης[1],αλλά επιταχύνει τις διαδικασίες και δίνει μια νέα ώθηση στη δικαστική αλληλεγγύη και συνεισφορά μεταξύ των Μελών της ΕΕ.

ΟΡΙΣΜΟΣ

Το ΕΕΣ,όπως ορίζεται εναργώς από το άρ. 1 παρ. 1 της ΑΠ,«είναι δικαστική απόφαση η οποία εκδίδεται από κράτος μέλος προς το σκοπό της σύλληψης και της παράδοσης από άλλο κράτος μέλος προσώπου που καταζητείται για την άσκηση ποινικής δίωξης ή για την εκτέλεση ποινής ή μέτρου στερητικών της ελευθερίας».Ωστόσο,η χρήση του όρου «ευρωπαϊκό ένταλμα» αντιπροσωπεύει μάλλον το ευρύτερο νόημα της απόλυτης συνεργασίας και εχεμύθειας μεταξύ των κρατών μελών παρά την υφιστάμενη πραγματικότητα,εφόσον τον ΕΕΣ εκδίδεται από κράτος-μέλος και όχι από όργανο ή θεσμό της ΕΕ.Δηλαδή,το ΕΕΣ εκδίδεται κατόπιν εθνικής δικαστικής απόφασης,και όχι ευρωπαϊκής,την οποία υποχρεούται να φέρει σε πέρας το Κράτος που θα εκτελέσει το ένταλμα σύλληψης[2].

ΔΙΑΦΟΡΑ ΕΚΔΟΣΗΣ-ΕΕΣ

Ωστόσο,πριν εξεταστεί πλήρως το πεδίο δράσης και εφαρμογής του ΕΕΣ,θεωρείται σκόπιμο να γίνει και μια αναφορά στη διαφοροποίηση μεταξύ του θεσμού της έκδοσης και του ΕΕΣ,προκειμένου να καταστεί ξεκάθαρη η ισχύουσα κατάσταση σε ό,τι αφορά το συγκεκριμένο κομμάτι της νομοθεσίας της ΕΕ.Το κύριο σημείο διαφοροποίησης μεταξύ αυτών των δύο μηχανισμών αποτελεί το γεγονός ότι στο ΕΕΣ οι δικαστικές αρχές είναι αυτές που έχουν την πλήρη αρμοδιότητα να εκδώσουν και να εκτελέσουν ένα ευρωπαϊκό ένταλμα,ενώ αποκλείεται η προηγούμενη,μέσα από την έκδοση,εμπλοκή της εκτελεστικής εξουσίας.Επιπλέον,τα δικαστήρια είναι αυτά στα οποία ανατίθεται αποκλειστικά η απόφαση περί σύλληψης και παράδοσης του καταζητούμενου[3].Ταυτόχρονα,με το ΕΕΣ καταργείται η αρχή του διττού αξιόποινου για 32 κατηγορίες σοβαρών και κρίσιμων αδικημάτων.

ΤΟ ΔΙΤΤΟ ΑΞΙΟΠΟΙΝΟ ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΤΟΥ

Το «διττό αξιόποινο» ανταποκρίνεται σημασιολογικά στο ότι «κανείς δεν εκδίδεται για πράξεις οι οποίες δεν είναι αξιόποινες τόσο στο κράτος έκδοσης όσο και στο κράτος εκτέλεσης του ΕΕΣ»[4].Με άλλα λόγια,η πράξη για την οποία θα εκδιδόταν το ΕΕΣ θα πρέπει να θεωρούνταν εγκληματική και αξιόποινη και στα δύο εμπλεκόμενα κράτη.Μολαταύτα,η ΑΠ για το ΕΕΣ καταργεί το διττό αξιόποινο για 32 κατηγορίες αδικημάτων,τα οποία όπως αναφέρει το αρ. 2 παρ. 2 της ΑΠ  «τιμωρούνται στο κράτος μέλος έκδοσης του εντάλματος με στερητική της ελευθερίας ποινή ή στερητικό της ελευθερίας μέτρο ασφάλειας».Ενδεικτικά κάποια από τα προαναφερθέντα 32 αδικήματα είναι η συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση,η τρομοκρατία,η εμπορία ανθρώπων,η σεξουαλική εκμετάλλευση παιδιών και η παιδική πορνογραφία,η παράνομη διακίνηση ναρκωτικών και ψυχοτρόπων ουσιών,η παράνομη διακίνηση όπλων,πυρομαχικών και εκρηκτικών,η δωροδοκία κ.ο.κ.[5]Υπάρχουν όμως σημαντικά εγκλήματα τα οποία δεν συγκαταλέγονται στον κατάλογο των σοβαρών αδικημάτων για τα οποία καταργείται το διττό αξιόποινο.Το αρ. 2 παρ. 4 μεριμνεί σε κάποιο βαθμό για το συγκεκριμένο θέμα,δίνοντας τη δυνατότητα ύπαρξης διττού αξιόποινου για πράξεις που δεν αναφέρονται στην παρ.2,με προϋπόθεση ότι αυτές αποτελούν αξιόποινη πράξη βάσει του δικαίου του κράτους εκτέλεσης του εντάλματος.

ΛΟΓΟΙ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΜΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΤΟΥ ΕΕΣ

Η δικαστική αρχή εκτέλεσης κράτους μέλους αρνείται(κατηγορηματικά) την εκτέλεση του ΕΕΣ σε 3 συγκεκριμένες περιπτώσεις,όπως ορίζει το αρ.3 παρ.1 της ΑΠ.Η πρώτη περίπτωση έχει να κάνει με την αμνηστία.Αν η αξιόποινη πράξη για την οποία εκδόθηκε το ΕΕΣ καλύπτεται από αμνηστία στο κράτος εκτέλεσης του εντάλματος τότε αίρεται η υποχρεωτικότητα της εκτέλεσης του.Η δεύτερη περίπτωση άρσης της υποχρεωτικότητας αφορά την ύπαρξη δεδικασμένου από άλλο κράτος μέλος για τις ίδιες πράξεις.Και τρίτον,αν το πρόσωπο για το οποίο γίνεται η έκδοση του εντάλματος δεν δύναται ποινικά να αναλάβει τις ευθύνες του για την πράξη ή τις πράξεις που αποτέλεσαν τον λόγο έκδοσης του ΕΕΣ,λόγω της ηλικίας του,τότε η εκτέλεση του εντάλματος είναι εξίσου μη υποχρεωτική.

 ΛΟΓΟΙ ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΗΣ ΜΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΤΟΥ ΕΕΣ

Στην περίπτωση της προαιρετικής μη εκτέλεσης του ΕΕΣ,η δικαστική αρχή του κράτους μέλους δύναται να αρνηθεί την εκτέλεσή του αν υπάρχουν ή προκύψουν οι εξής λόγοι με βάση το αρ.4 της ΑΠ:α)όταν η πράξη για την οποία εκδόθηκε το ΕΕΣ δεν συνιστά αξιόποινη πράξη σύμφωνα με το δίκαιο του κράτους μέλους εκτέλεσης,β)όταν το πρόσωπο για το οποίο εκδόθηκε το ΕΕΣ είναι διωκόμενο ή υπόδικος στο κράτος μέλος εκτέλεσης για την ίδια πράξη για την οποία εκδόθηκε το ένταλμα,γ)αν η δικαστική αρχή αποφασίσει να μην ασκήσει δίωξη ή να παύσει τη διαδικασία της δίωξης ή αν υπάρχει καταδίκη για το συγκεκριμένο πρόσωπο για την ίδια πράξη ή πράξεις σε κράτος μέλος,δ)όταν έχει παραγραφεί η ποινική δίωξη ή η ποινή βάσει το νομοθετικό πλαίσιο του κράτους μέλους εκτέλεσης,ε)αν από έγκυρες πληροφορίες προκύπτει ότι ο καταζητούμενος έχει καταδικαστεί σε τρίτη χώρα για τις ίδιες πράξεις,ε)αν ο καταζητούμενος είναι υπήκοος ή κάτοικος ή διαμένει στη χώρα εκτέλεσης το κράτος μέλος έχει τη δέσμευση να αντιμετωπίσει την πράξη του με βάση το εσωτερικό του δίκαιο και στ)όταν το ΕΕΣ εκδόθηκε για αξιόποινες πράξεις οι οποίες θεωρείται ότι διεπράχθησαν εξολοκλήρου ή εν μέρει στο κράτος εκτέλεσης ή ότι διεπράχθησαν εκτός του εδάφους του κράτους μέλους έκδοσης του ΕΕΣ και το εσωτερικό δίκαιο του κράτους μέλους εκτέλεσης δεν επιτρέπει την ποινική δίωξη για τα ίδια εγκλήματα που λαμβάνουν χώρα εκτός του εδάφους του.

ΟΙ ΑΡΜΟΔΙΕΣ ΑΡΧΕΣ

Με βάση το άρ. 6 της ΑΠ για το ΕΕΣ «η δικαστική αρχή του κράτους μέλους  έκδοσης του εντάλματος είναι αρμόδια για την έκδοση ΕΕΣ δυνάμει του δικαίου αυτού του κράτους».Ομοιοτρόπως,«η δικαστική αρχή εκτέλεσης είναι η δικαστική αρχή του κράτους μέλους εκτέλεσης που είναι αρμόδια να εκτελέσει το ΕΕΣ δυνάμει του δικαίου αυτού του κράτους».

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ-ΤΥΠΟΣ ΕΕΣ-ΠΡΟΘΕΣΜΙΕΣ

Όπως ορίζεται από το αρ.8 παρ.1 της ΑΠ,σε ένα ΕΕΣ πρέπει να αναφέρονται και να περιλαμβάνονται τα εξής στοιχεία : α)ταυτότητα και ιθαγένεια καταζητούμενου,β)όνομα,διεύθυνση,αριθμός τηλεφώνου,ηλεκτρονική διεύθυνση της δικαστικής αρχής έκδοσης του εντάλματος,γ)ένδειξη ότι υπάρχει εκτελεστή απόφαση,ένταλμα σύλληψης ή οποιαδήποτε άλλη εκτελεστή δικαστική απόφαση που καλύπτεται από το πεδίο εφαρμογής των άρ. 1 και 2,δ)φύση και νομικός χαρακτηρισμός του αδικήματος(αρ.2),ε)περιγραφή των περιστάσεν υπό τις οποίες έλαβε χώρα η αξιόποινη πράξη,στ)την επιβληθείσα ποινή και ζ)αναφορά όσο το δυνατόν γίνεται στις συνέπειες της αξιόποινης πράξης.Τέλος,επιβάλλεται μετάφραση στην επίσημη γλώσσα ή σε μία από τις επίσημες γλώσσες του κράτους μέλους εκτέλεσης.

Αναφορικά με τις προθεσμίες,η τελική απόφαση για την εκτέλεση πρέπει να λαμβάνεται εντός 60 ημερών-90 ημερών σε ειδικές περιστάσεις-από τη σύλληψη του καταζητούμενου,ενώ η παράδοση του θα πρέπει να συμβαίνει σε χρονικό διάστημα 10 ημερών από την τελική απόφαση εκτέλεσης του ΕΕΣ[6].

ΠΑΡΑΔΟΣΗ-ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ-ΣΥΓΚΑΤΑΘΕΣΗ

Η όντως εκτέλεση ενός ΕΕΣ διακρίνεται στη σύλληψη του προσώπου που καταζητείται και στην παράδοση του στο κράτος έκδοσης του ΕΕΣ[7].Από την ΑΠ συμπεραίνεται ότι μόλις το κράτος έκδοσης μεταβιβάσει την δικαστική του απόφαση στις δικαστικές αρχές του κράτους εκτέλεσης,το τελευταίο φέρει την υποχρέωση να προβεί στη γρήγορη και άμεση σύλληψη του καταζητούμενου προσώπου.Το προαναφερθέν πρόσωπο έχει το δικαίωμα με βάση το άρ.11 της ΑΠ να ενημερωθεί επί της ύπαρξης του ΕΕΣ και σχετικά με τη δυνατότητα που του παρέχεται να παραδοθεί στη δικαστική αρχή έκδοσης του εντάλματος ενώ ταυτόχρονα έχει δικαίωμα  συνηγόρου και διερμηνέα.

Εάν υπάρξει συγκατάθεση του καταζητούμενου[8],εντός των προθεσμιών,οι διαδικασίες κινούνται ταχύτερα προς παράδοση του προσώπου μεταξύ των αρμόδιων αρχών των ενδιαφερόμενων κρατών μελών.Ο καταζητούμενος πρέπει να παραδίδεται εκουσίως και με πλήρη επίγνωση-για αυτό άλλωστε του παρέχεται και νομική υποστήριξη μέσω συνηγόρου-,ενώ η συγκατάθεση είναι αμετάκλητη[9].

Αν όμως δεν υπάρξει συγκατάθεση προς παράδοση του,τότε ο εκζητούμενος έχει δικαίωμα ακρόασης από τη δικαστική αρχή του κράτους μέλους εκτέλεσης,όπως ορίζεται από το άρ.14.Στη συνέχεια,η δικαστική αρχή με τη σειρά της αποφασίζει σχετικά με την παράδοση του προσώπου[10].

ΤΟ ΕΣΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΝΝΟΜΗ ΤΑΞΗ

Μετά από έντονες διαβουλέυσεις και συζητήσεις στη Βουλή,καθώς το ΕΕΣ «υπήρξε ένα από τα πιο έντονα αμφιλεγόμενα ζητήματα που εισήχθησαν προς συζήτηση στη Βουλή»[11],αυτό τέθηκε σε ισχύ στις 9 Ιουλίου 2004.Η τότε αντιπολίτευση[12] ήταν και αυτή που διαφώνησε σφοδρά και εναντιώθηκε στη ψήφιση του νομοσχεδίου,προβάλλοντας ως επιχειρήματα τη γρήγορη και σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα ψήφισή του,την αντισυνταγματικότητα της παράδοσης των ημεδαπών[13],στηρίζοντας τον συγκεκριμένο ισχυρισμό στο γεγονός ότι μια τέτοια ενέργεια παραβιάζει τη διάταξη του Συντάγματος περί ελεύθερης κίνησης και εγκατάστασης ημεδαπών σε αλλοδαπή χώρα[14].Ταυτόχρονα,τονίστηκε από την αντιπολίτευση ότι η κατάργηση του διττού αξιόποινου δεν συμβαδίζει με τους στόχους του κράτους δικαίου και της δημοκρατίας,ενώ τέλος έγινε μνεία και στα ανθρώπινα δικαιώματα,τα οποία θεωρείτο από την ίδια την αντιπολίτευση ότι προστατεύονται ανεπαρκώς από τη νομοθεσία του ΕΕΣ.Όμως,παρ’όλες αυτές τις αντιρρήσεις το νομοσχέδιο ψηφίστηκε από τη Βουλή και το ΕΣΣ τέθηκε σε ισχύ στο εσωτερικό δίκαιο με το Ν. 3251/2004.

Ο ελληνικός Ν. 3251/2004 αποτελείται από 6 κεφάλαια και 39 άρθρα.Ωστόσο,η δομή του είναι αρκετά διαφοροποιημένη από αυτή της ΑΠ[15].Συνοπτικά,το πρώτο κεφάλαιο ασχολείται με τις γενικές διατάξεις του νόμου,το δεύτερο με τα θέματα έκδοσης του ΕΕΣ,το τρίτο με την εκτέλεση του ΕΕΣ,το τέταρτο διαπραγματεύεται τους όρους παράδοσης του καταζητούμενου προσώπου,το πέμπτο υποδεικνύει τα επακόλουθα της προσαγωγής ενώ το έκτο και τελευταίο αναφέρεται στις τελικές διατάξεις του νόμου.

Επιπλέον,ο Ν. 3251/2004 αποδίδει την αρμοδιότητα του ΕΕΣ σε τρεις δικαστικές αρχές :α)τον Εισαγγελέα Εφετών,β)το Εφετείο και γ)τον Άρειο Πάγο.Ο ρόλος τους διαφοροποιείται με βάση αν η Ελλάδα είναι το κράτος έκδοδης ή εκτέλεσης του ΕΕΣ[16] .

Σε γενικές γραμμές το ΕΕΣ υπήρξε αναγκαία πρωτοπορία για την ΕΕ,αφού οδήγησε σε μια ευρύτερη και συλλογική διευκόλυνση της απονομής δικαιοσύνης μεταξύ των κρατών μελών.Η επίτευξη της δικαστικής συνεργασίας,ο περιορισμός και η ποινική καταστολή εγκλημάτων και αδικημάτων φαίνεται να είναι στόχοι που δικαιώνονται μέσα από το νομικό πλαίσιο που παρέχεται από το ΕΕΣ.Εξάλλου,κατ’αυτόν τον τρόπο προασπίζεται και ο κατεξοχήν στόχος της Ένωσης : […]για«να αποτελέσει[η ΕΕ] ένα χώρο ελευθερίας,ασφάλειας και δικαιοσύνης συνεπάγεται την κατάργηση της έκδοσης μεταξύ κρατών μελών και την αντικατάστασή της από σύστημα παράδοσης μεταξύ δικαστικών αρχών»[17].Συμπερασματικά λοιπόν ένα κοινό όραμα μεταξύ των κρατών μελών φαίνεται να πραγματώνεται μέσα από την πρακτική εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Εντάλματος.

*Η Βάσω Νάσιου είναι προπτυχιακή φοιτήτρια Νομικής Σχολής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης

______________________________________________________________________________________________

[1] «Ως έκδοση νοείται «το νόμιμο μέτρο που κατατείνει στην παράδοση ενός ατόμου το οποίο έχει κατηγορηθεί ή καταδικαστεί για ένα έγκλημα,από το κράτος στο οποίο έχει καταφύγει στο κράτος που το αιτεί,προκειμένου το τελευταίο να το δικάσει ή να το υποχρεώσει να εκτίσει την ποινή που του έχει επιβληθεί».Βλ. Ιωάννα Α. Κυριτσάκη,Το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης και η αρχή του διττού αξιόποινου,σελ. 32

[2] Βλ. Σπύρος Αθ. Καρανικόλας,Η Επίδραση του Ευρωπαϊκού Ποινικού Δικαίου στην Ελληνική Ποινική Έννομη Τάξη,σελ.23

[3]Μολονότι η ανάμειξη των διοικητικών αρχών απαγορεύεται στη νομοθεσία του ΕΕΣ,δεν είναι και λίγα  τα κράτη τα οποία επέλεξαν να επιτρέψουν μερική παρεμβολή της διοίκησης σε κατεξοχήν αρμοδιότητες των δικαστικών αρχών.Βλ. Ιωάννα Α. Κυριτσάκη,Το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης και η αρχή του διττού αξιόποινου,σελ.46

[4] Βλ. Σπύρος Αθ. Καρανικόλας,Η Επίδραση του Ευρωπαϊκού Ποινικού Δικαίου στην Ελληνική Ποινική Έννομη Τάξη,σελ.24

[5] Επιπλέον όπως ορίζονται από το αρ.2 παρ.2 της ΑΠ αδικήματα αποτελούν επίσης και η καταδολίευση,νομιμοποίηση προϊόντων εγκλήματος,παραχάραξη,εγκληματικότητα στον κυβερνοχώρο,εγκλήματα κατά του περιβάλλοντος,παροχή βοήθειας για την παράνομη είσοδο και διαμονή,ανθρωποκτονία εκ προθέσεως,βαρεία σωματική βλάβη,παράνομο εμπόριο ανθρωπίνων οργάνων και ιστών,απαγωγή,ομηρία,παράνομη κατακράτηση,ρατσισμός και ξενοφοβία,οργανωμένες ή ένοπλες κλοπές,παράνομη διακίνηση πολιτιστικών αγαθών,απάτη,εκβίαση,πειρατεία προϊόντων,πλαστογραφία δημοσίων εγγράφων,λαθρεμπόριο πυρηνικών και ραδιενεργών ουσιών,βιασμός,εμπορίο κλεμμένων οχημάτων,εμπρησμός με πρόθεση,δολιοφθορά,αεροπειρατεία και πειρατεία.

[6] Βλ. Σπύρος Αθ. Καρανικόλας,Η Επίδραση του Ευρωπαϊκού Ποινικού Δικαίου στην Ελληνική Ποινική Έννομη Τάξη,σελ.33 και αρ. 17 ΑΠ

[7] Βλ. Σπύρος Αθ. Καρανικόλας,Η Επίδραση του Ευρωπαϊκού Ποινικού Δικαίου στην Ελληνική Ποινική Έννομη Τάξη,σελ.33

[8] Άρ.13 ΑΠ

[9] Άρ.13.Βέβαια,μια αμετάκλητη ή μη συγκατάθεση υπάγεται στην ευχέρεια κάθε κράτους μέλους.

[10] Άρ.15 παρ.1

[11] Βλ. Σπύρος Αθ. Καρανικόλας,Η Επίδραση του Ευρωπαϊκού Ποινικού Δικαίου στην Ελληνική Ποινική Έννομη Τάξη,σελ.69

[12] Βλ.Πρακτικά Βουλής της 22ης Ιουνίου 2004

[13] Βλ. Σπύρος Αθ. Καρανικόλας,Η Επίδραση του Ευρωπαϊκού Ποινικού Δικαίου στην Ελληνική Ποινική Έννομη Τάξη,σελ.69 και σελ.71

[14] Άρ. 5 παρ. 4 Σ

[15] Βλ. Σπύρος Αθ. Καρανικόλας,Η Επίδραση του Ευρωπαϊκού Ποινικού Δικαίου στην Ελληνική Ποινική Έννομη Τάξη,σελ.75

[16] Βλ.«Έκθεση για την Ελλάδα»,2008 και Σπύρος Αθ. Καρανικόλας,Η Επίδραση του Ευρωπαϊκού Ποινικού Δικαίου στην Ελληνική Ποινική Έννομη Τάξη,σελ.111

[17]Προοίμιο ΑΠ για ΕΕΣ.Όπου δικαστκές αρχές βλ.ΕΕΣ

Σπύρος Σκιαδόπουλος

Πρώτα ανακάλυψα ότι θέλω να γίνω developer, μετά ανακάλυψα ότι θέλω να γίνω δημοσιογράφος, και μετά πολιτικός μηχανικός. Τελικά έγινα περίπου δικηγόρος. Τι συνέβη;

Leave a reply