Ο αρθρογράφος τηςJurist Chris Hoofnagle από το Πανεπιστήμιο του Berkeley Law, αναλύει την εποπτεία της πολιτικής περί ιδιωτικής ζωής του Facebookκαι την επιβολή της ΟΕΕ.
Η πρόκληση της προστασίας του Facebook
Είναι οι θεσμοί μας ικανοί να αντιμετωπίσουν την πρόκληση της προστασίας των χρηστών από τις πληροφορίες; Αυτό είναι το ερώτημα που προκύπτει από το Facebook, σύμφωνα με το ντιμπέιτ της CambridgeAnalytica. Ενώ από τη μία μεριά το Facebook και άλλες εταιρείες σε παρόμοια κατάσταση θα πληρώσουν κάποια ρύθμιση τιμής, τα δημόσια ιδρύματά μας είναι επίσης στο προσκήνιο. Στις ΗΠΑ, η επαινεθείσα και αρκετά ενδιαφέρουσα προσέγγιση της Ομοσπονδιακής Επιτροπής Εμπορίου (ΟΕΕ) υποφέρει από κρίση νομιμότητας. Η Ευρωπαϊκή ρυθμιστική αρχή του Facebook, ο επίτροπος προστασίας των Ιρλανδικών δεδομένων, χάνει τον έλεγχο της εποπτείας των Αμερικανικών εταιριών αλλά και το σεβασμό των κανονιστικών συναδέλφων της. Σε ένα πρόσφατο δελτίο τύπου, η ομάδα εργασίας του άρθρου 29 ανακοίνωσε ότι εργάζεται στη δημιουργία μίας ομάδας η οποία θα επικεντρώνεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, χωρίς να αναφέρεται στους Ιρλανδούς στη δήλωσή της.
Στο παρακάτω κείμενο θα αναλύσω τις δυσκολίες που η ΟΕΕ αντιμετωπίζει στην επιβολή των όρων της συμφωνίας του 2012 εναντίον του Facebook και θα προτείνω λύσεις με τις οποίες θα μπορούσαν να ισχύσουν. Μακροπρόθεσμα ο καθένας μπορεί να βγει κερδισμένος, εάν οι οργανισμοί της Κοινωνίας των Εθνών μας μπορούν να ελέγξουν το Facebook, συμπεριλαμβανομένου και της ίδιας της εταιρείας. Ενώ τα προβλήματα ιδιωτικότητας του Facebook έχουν χαρακτηριστεί ως «ακίνδυνα», διαμάχες σχετικά με τις διαφημίσεις, αποκαλύπτουν την ισχύ του Facebookστο ευρύτερο δίκτυο πληροφοριών μας. Μετά το Brexit, τις Αμερικανικές εκλογές του 2016 και την εμπόλεμη κατάσταση στη Μυανμάρ, εάν το δίκαιο περί προστασίας του καταναλωτή αποτύχει, ρισκάρουμε την εισαγωγή σε πιο βαριά κανονιστικά μέσα, συμπεριλαμβανομένου και προσεγγίσεις ηλεκτρονικής κυριαρχίας, με συνέπειες για την Κοινωνία των Εθνών αλλά και την ελευθερία στο διαδίκτυο.
ΟΕΕ και Facebook
Το Facebook έχει ήδη υπογράψει συμφωνία με την ΟΕΕ όσον αφορά την απαγόρευση της επιθετικής χρήσης δεδομένων. Η συμφωνία του 2012 ήταν μία απόλυτη «νίκη» για την ΟΕΕ καθώς επιβεβαίωσε τη θεωρία ότι στην αλλαγή και την παγίδα της εποχής πληροφοριών, οι αλλοτριωτικές, όσον αφορά την ιδιωτική ζωή, αλλαγές ρυθμίσεων που προωθήθηκαν στους χρήστες, δεν είναι αποδεκτές χωρίς προαιρετική συναίνεση. Η ΟΕΕ αντιλήφθηκε το πρόβλημα στην εφαρμογή και δημιούργησε το πρώτο και το τέταρτο μέρος της καταγγελίας εναντίον της μεταφοράς δεδομένων του Facebookστους προγραμματιστές.
Μόλις το Facebook έλυσε την υπόθεση, υπήρχαν αρκετές κριτικές οι οποίες υποστήριζαν, ότι υπήρχαν αδυναμίες στη συμφωνία.Oεπίτροπος των Ρεπουμπλικάνων Roschυποστήριξε, ότι το Facebook αρνήθηκε όλα αυτά τα γεγονότα και πως δεν ήταν ξεκάθαρο ότι το διάταγμα περιείχε πρακτικές μεταφοράς πληροφοριών των εφαρμογών. Ωστόσο, η ΟΕΕ – καθοδηγούμενη από τις ομάδες ιδιωτικότητας και προστασίας του καταναλωτή – απέρριψε αυτές τις προτάσεις. Υποσχέθηκε αυστηρή επιτήρηση και διάθεση να επιβάλλει πρόστιμα. Η επιτροπή επεσήμανε ότι ήταν ξεκάθαρο ότι το Facebookθα αναμένει αγωγές οι οποίες δεν υπόκεινται στην αντιπροσωπεία του Facebook. Μία συνομιλία στο Twitterαπό τον δικηγόρο ιδιωτικότητας της ΟΕΕ, μαζί με απαντήσεις σε δημόσιους σχολιαστές που αφορούσαν τις εφαρμογές, επιβεβαίωσε το κοινό ότι τα παραπτώματα στις εφαρμογές ήταν ένα ρίσκο το οποίο το Facebookέπρεπε να αναφέρει στο πρόγραμμα ιδιωτικοποίησής του.
Ωστόσο, αυτές οι αναφορές δεν έχουν ισχύ νόμου. Αντιθέτως, η ικανότητα της ΟΕΕ να επιβάλλει πρόστιμα έχει θεσπιστεί στο σύμφωνο διακανονισμού, ιδιαίτερα στις συγκεκριμένες παροχές που το Facebookυποσχέθηκε να μην παραβιάσει. Η επιβολή των εκάστοτε διατάξεων δεν εφαρμόζεται από την ομάδα ιδιωτικότητας, αλλά από ένα διαφορετικό τμήμα με ειδίκευση στην ερμηνεία των συμφωνιών. Όσον αφορά αυτή τη συμφωνία, οι δικηγόροιμε ειδίκευση στο αστικό δίκαιοστρέφονται σε τρείς θεωρίες, από τις οποίες καμία δεν είναι εύκολη να εφαρμοστεί.
Πρώτον, το πρώτο μέρος της συμφωνίας απαγορεύει στο Facebook να διαστρεβλώνει τον τρόπο με τον οποίο διαδίδει τα προσωπικά δεδομένα. Συγκεκριμένα, η ΟΕΕ θα φέρει το βάρος της υπόδειξης ότι οι ρυθμίσεις opt-outτου Facebook για τη μεταφορά δεδομένων των φίλων ήταν παραπλανητικές. Εάν αυτές οι πληροφορίες ήταν αρκετά σημαντικές, όπως τοποθεσία, θα ήταν εύκολη υπόθεση, αλλά πρόκειται μόνο για βασικές πληροφορίες του προφίλ τα οποία ήταν θέματα προς διαγραφή. Ο Αμερικανικός νόμος παρέχει αρκετές μορφές πληροφοριών σε opt-outαντί για opt-in. Για παράδειγμα, ακόμα και οικονομικές πληροφορίες μπορούν να μεταφερθούν μέσω opt-out. Τότε, γιατί θα ήταν παραπλανητικό για το Facebook να δημιουργήσει πληροφορίες για το βασικό προφίλ με τα ίδια πρότυπα;
Το δεύτερο μέρος συμφωνίας, θέτει μία ευρεία απαγόρευση «καταφατικής προαιρετικής συμφωνίας» στη μεταφορά δεδομένων χρήστη σε τρίτους. Είναι δυνατόν το Facebook να έχει παραβιάσει αυτή τη συμφωνία στη μεταφορά δεδομένων σε προγραμματιστές; Προφανώς και όχι, καθώς το Facebook διαπραγματεύτηκε ένα καινούργιο «παράθυρο» ώστε να αποκτήσει τη δυνατότητα της «αναδημοσίευσης». Το παράθυρο διασφαλίζει το Facebook από χρήστες που δημοσιεύουν πληροφορίες για άλλους χρήστες. Μέχρι το 2014, οι προεπιλεγμένες ρυθμίσεις του, επέτρεπαν τη μεταφορά δεδομένων σε άλλες εφαρμογές και έτσι το παράθυρο φαίνεται να μειώνει την ανάγκη καταφατικής συναίνεσης.
Ένας τρίτος τρόπος επιβολής των όρων προέρχεται από την υπόσχεση του Facebook να δημιουργήσει ένα πρόγραμμα προστασίας της ιδιωτικότητας και να περιορίσει τα ρίσκα. Εδώ κάποιοι θα πουν ότι η αποτυχία του Facebook να ελέγξουν προγραμματιστές ήταν ένα παράλογο λάθος. Αλλά είναι κοινή πρακτική η γνωστοποίηση των εμπιστευτικών πληροφοριών σε άλλους εμπορικούς φορείς, που υπόκεινται σε συμβατικές υποσχέσεις διαγραφής δεδομένων. Θ ήταν δύσκολο το Facebook να πείσει το δικαστήριο ότι ήταν εύλογο να επιβάλλει ακριβούς και χρονοβόρους ελέγχους σε χιλιάδες προγραμματιστές.
Ακόμα και αν μία από αυτές τις θεωρίες πετύχει, η επιβολή αστικών κυρώσεων είναι πολύπλοκη εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο η ΟΕΕ θα «ερμηνεύσει» τις παραβιάσεις. Ο ανεπιτυχής έλεγχος μπορεί να θεωρηθεί ξεχωριστό λάθος και να επιβληθούν πέντε διαφορετικά πρόστιμα. Από την άλλη μεριά, εάν η ΟΕΕ υποστηρίξει ότι εκατομμύρια άνθρωποι εξαπατήθηκαν από τις ρυθμίσεις του Facebook, τότε μπορεί να επιβληθούν δέκα διαφορετικά πρόστιμα.
Φυσικά, η καταβολή ακόμα και επτά προστίμων για το Facebook είναι οικονομικώς εύλογο, το οποίο οδηγεί σε μία νέα παθολογία: η ΟΕΕ λειτουργεί ως δικαστής δυσμενών κινδύνων. Σκοπός της δεν είναι να μηνύσει καθώς οι υποθέσεις απορροφούν πόρους και αν ο οργανισμός χάσει, τότε μια κακή στιγμή μπορεί να διαλύσει όλη την προσπάθεια του οργανισμού. Έτσι, οι θεωρίες αυτές για τη συμφωνία πρέπει να είναι αρκετά «δυνατές», ώστε η ΟΕΕ να ρισκάρει σε αυτή την υπόθεση.
Δεν περνάει απαρατήρητη από την ΟΕΕ η φήμη που έχει το Facebook να χρησιμοποιεί τακτική «καμένης Γης» στις δίκες της. Σε μία ευρωπαϊκή αγωγή, ζήτησε απόρριψη μίας υπόθεσης γιατί το δικαστήριο δεν είχε τη δυνατότητα να ακολουθήσει τις επίσημες απαιτήσεις περί ολλανδικής γλώσσας. Πως έγινε αυτό; Το δικαστήριο χρησιμοποίησε τις αγγλικές λέξεις «browser» και «cookie» αντί για τις ολλανδικές «internetsnuffelaar» και «koekjezijn».
Εμπόδια στο Facebook
Παρά τις προκλήσεις, είμαι αρκετά αισιόδοξος για τις νέες αγωγές της ΟΕΕ εναντίον του Facebook. Οι έρευνες θα ξεδιπλώσουν νέα παραπτώματα τα οποία θα το αναγκάσουν να συμφωνήσει με ευρύτερους όρους ή ακόμα και να πληρώσει πρόστιμο. Αλλά αυτό θα το εμποδίσει από τη φθορά νέων δεδομένων; Κατά τη γνώμη μου η ΟΕΕ πρέπει να κάνει δύο πράγματα: πρώτον, πρέπει να υλοποιήσει παρεμβάσεις για να το «δοκιμάσει» και δεύτερον, να διέπονται από προσωπική ευθύνη οι ηγέτες του.
Όσον αφορά την ψυχολογία του Facebook, σε ένα πρόσφατο άρθρο, ο πρώην διευθυντής προστασίας του καταναλωτή της ΟΕΕ και ο καθηγητής νομικής στο Πανεπιστήμιο Τζόρτζταουν David Vladeck, έκανε μία διάκριση μεταξύ «άσχετων» και «διεφθαρμένων» ερωτηθέντων. Ο Vladeck υποστηρίζει ότι το Facebook είναι διεφθαρμένο και πρότεινε μία σειρά από μεταρρυθμίσεις για να το χαλιναγωγήσουν. Ωστόσο, η οξυδερκής και καυστική κριτική του είναι αβάσιμη.
Το Facebook είναι μία εταιρεία που ελέγχεται από τον ιδρυτή της, ο οποίος δεν είναι διεφθαρμένος, είναι ιδεολογικός. Πολύ απλά πιστεύει ότι η ιδιωτικότητα είναι άσχετη με το όφελος, τις ισχυρές γνώσεις που προκύπτουν από τη ροή της πληροφορίας. Αυτή η ιδεολογία είναι γνωστή ως «νταταϊσμός»από τον Yuval Noah Harari, αλλά για να καταλάβει κάποιος τις πλήρεις επιπτώσεις του, κάποιος πρέπει να εισχωρήσει στο «μύθο», σε βιβλία όπως αυτό του Joshua Cohen Joycean, «το βιβλίο των αριθμών». Με βάση αυτή την οπτική, κάποιος θα πει ότι για έναν νταταϊστή, η ροή και η δημοσίευση της πληροφορίας είναι απόλυτη προτεραιότητα. Δημιουργούν διαφωτιστικές αξίες παγιδεύοντας την προσωπική αυτονομία και ιδιωτικότητα.
Αυτό δημιουργεί το εξής ερώτημα – πως σταματάς έναν ιδρυτή ο οποίος δεν πιστεύει στην ιδιωτικότητα, σε έναν που ανακοινώνει τις αποβολές της γυναίκας του στο διαδίκτυο μαζί με ύμνους σε έναν ανοιχτό και συνδεδεμένο κόσμο; Η απάντηση είναι ότι η ΟΕΕ θα πρέπει να αναγκάσει τον Ζούκενμπεργκ να εξατομικεύσει τις ιδιωτικές αξίες ή να παρέμβουν έτσι ώστε να τον κάνουν να χάσει τον έλεγχο της εταιρείας του.
Δεύτερον, οι νεοφυείς επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν μία «προσωπική ευθύνη», διότι σε μικρούς οργανισμούς, τα στελέχη ελέγχουν αρκετές αποφάσεις. Εάν το στέλεχος συμμετέχει άμεσα σε μία παραπλανητική πράξη όπως την έγκριση μίας δόλιας διαφήμισης, τότε μπορεί να δεχθεί αγωγή. Οι μεγάλες εταιρείες σπάνια αντιμετωπίζουν τέτοια ευθύνη, αλλά είναι πιθανό η ΟΕΕ να την επιβάλλει στον Ζούκενμπεργκ και σε άλλα στελέχη του Facebook. Για παράδειγμα στον Andrew Bosworth, ο οποίος σε ένα εσωτερικό υπόμνημα, έγραψε ότι η «σύνδεση» των ανθρώπων μεταξύ τους αποτελούσε προτεραιότητα, δικαιολογώντας όλες τις αμφισβητούμενες πρακτικές.Όλη τη γλώσσα που βοηθάει τους ανθρώπους να αναζητούνται από τους φίλους.
Η ΟΕΕ μπορούσε να ερμηνεύσει τέτοιες παραινέσεις ως άμεση συμμετοχή σε παραπλανητικές πράξεις και να θεωρήσει υπεύθυνα τα στελέχη. Το αποτρεπτικό αποτέλεσμα θα ήταν συγκεκριμένο και γενικό και ο Ζούκενμπεργκ δεν θα είχε τη δυνατότητα να συνεχίσει την επιθετική παραβίαση της ιδιωτικότητας, καθώς οι συνεργάτες του δεν θα ήθελαν να διατάζονται από την ΟΕΕ για 20 χρόνια.
Επίλογος
Η κοινωνία μας έχει καταλάβει πλέον ότι η ιδιωτικότητα δεν σχετίζεται μόνο με τις διαφημίσεις. Σχετίζεται και με την ποιότητα του πληροφοριακού μας περιβάλλοντος, το οποίο έχει αντίκτυπο στην αυτονομία και την ίδια την πολιτεία μας. Συνεπώς, τα μέτρα έχουν αυξηθεί για το Facebook και για τους θεσμούς που την εποπτεύουν. Ελπίζω ότι αυτοί οι θεσμοί μπορούν να αντέξουν το βάρος αυτής της πρόκλησης γιατί κρατώντας αυτές τις διαμάχες στο πεδίο του καταναλωτικού δικαίου, προκύπτουν οφέλη για την κοινωνία των πολιτών αλλά και στην ελευθερία έκφρασης. Η ΟΕΕ μπορεί να εμποδίσει την φθορά δεδομένων από το Facebook παρεμβαίνοντας στο έργο των ηγετών της, εξαιτίας των προσπαθειών τους να αρνηθούν την ιδιωτική ζωή.
*H μετάφραση έγινε από τον Ισαάκ Παγωνίδη, προπτυχιακό φοιτητή στο Τμήμα Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνειας Κέρκυρας. (jurist.org)
